Mahigit isang buwan nang hinihintay ng kaanak ni Gilda Banugan, 30, ang balikbayan box na naglalaman ng mga damit, sapatos, tsokolate, at kung anu-ano pa, na ipinadala niya noon pang Hulyo 22.

Excited pa naman siyang makarating agad ito. Tulad ng ibang overseas Filipino worker sa Taiwan, inaabot ang pag-iipon ng Gilda ng di-bababa sa walong buwan para sa isang balikbayan box. Karaniwang nagpapadala sila ng isa hanggang dalawang beses sa isang taon.

Sabi ng kanyang pinagpadalhang courier company, aabutin lang nang dalawa hanggang tatlong linggo bago ito dumating sa Maynila. Pero nang i-follow up ni Gilda ito, sinabi ng kompanya na nakarating na raw ang kahon sa Maynila. Pero di pa rin daw ito makarating sa kaanak niya dahil sa paghihigpit at pag-iinspeksiyon na ginagawa ng Bureau of Customs (BOC) sa Pilipinas ngayon. Di alam ng kompanya kung kailan darating sa kaanak ni Gilda ang balikbayan box.

“Nakakagalit. Una pa lang, nagagalit na kami (overseas Filipino workers o OFW) sa sinasabing ipapataw na dagdag-tax. Nang malaman naming binubuksan nila ang mga kahon namin, siyempre lalong nakakagalit at nakakagigil. Napakabigat sa loob namin na ilang buwan naming inipon para sa pamilya namin, iba ang makikinabang,” ani Gilda.

Isa si Gilda sa milyun-milyong OFW na nagpahayag ng galit sa BOC at administrasyong Aquino matapos ianunsiyo ni Customs Commissioner Alberto Lina na magkakaroon ng random inspection sa mga balikbayan box noong nakaraang buwan. Sabi ni Lina, ginagamit daw kasi sa smuggling ng ilegal na droga at baril ang naturang mga kahon mula sa mga OFW.

Matapos lang ng matinding protesta ng mga OFW, sa lansangan, sa social media, at sa pamamagitan ng #ZeroRemittanceDay, saka inanunsiyo ni Pangulong Aquino ang pag-atras sa random inspection. Humingi na rin ng dispensa si Lina sa mga OFW.

Pero di kumbinsido si Gilda sa mga paliwanag ni Lina, ng BOC, at administrasyong Aquino. Nananatili ang kanyang galit, at ang galit ng mga OFW, sa patuloy umanong “paghuhuthot” ng gobyerno sa kanilang mga migrante. Pinakahuli lang ang pagdiskita ng mga ito sa kanilang balikbayan box.

Ikinahong pagmamahal

“Punung-puno ng pagmamahal” ang bawat balikbayan box. Ito umano ang dahilan kung bakit matindi ang galit ng mga OFW na pinagdidiskitahan ito ng administrasyong Aquino.

Ikinuwento ni Gilda ang sarili niyang pamamaraan para makabuo ng balikabayan box: Iniipon niya sa walong buwan (o mahigit pa) ang anumang kagamitang napupundar sa pinagtatrabahuang bansa. Kung may “buy one-take one” na bibilhin, ang isa’y inilalagay niya sa balikbayan box. Kung minsan, ‘yung itatapon ng amo nila na sa tingin nila puwede pa naman, ilalagay rin sa kahon.

“Yung pakiramdam mo na inipon mo ng pagkatagal-tagal, nagtitipid ka, nagtitiis ka kung hindi mabuti ang amo mo para lang may maipadala sa mga pamilya mo. Pagkatapos mababalitaan mo bubuksan lang ng Customs, mawawala yung ibang laman,” sabi pa ni Gilda.

Napaatras man sa ngayon ang administrasyong Aquino sa pagbubukas ng balikbayan boxes, sinabi ni Gilda na di pa rin umano sila tinatantanan ng gobyerno na singilin ng iba’t ibang bayarin. Mula sa kanilang pag-alis ng bansa hanggang sa pag-uuwi ng kanilang balikbayan boxes, may patong na bayarin sa gobyerno.

Ayon sa Migrante International, kahit na iniatras na raw ng administrasyong Aquino ang random inspection sa mga balikbayan box, hindi pa rin nito iniaatras ang P600-Milyong target na makuha mula sa pagbubuwis dito.

Kinumpirma ito sa pagdinig ng Committee on Ways and Means sa Senado noong nakaraang linggo. Dito, sinabi ni Sen. Ralph Recto na plano ng BOC na magpataw ng dagdag-singil sa buwis sa bawat container na naglalaman ng mga balikbayan box. Mula P80,000-100,000, plano umano ng BOC na gawing P180,000 ang singil nito sa Oktubre.

Ani Recto, mistulang tinarget pa ng BOC na magtaas ng singil sa containers ngayong paparating ang Kapaskuhan, kung kailan mas marami ang nagpapadalang OFW sa kanilang kaanak. “(Ang mga taas-singil) ay pupuwersa sa mga OFW na magbayad ng karagdagang P250 kada kahon. Kung sino man ang magpapadala ng balikbayan box para sa Pasko, malamang maabutan na ito ng dagdag na singil,” sabi pa ng senador.

Mistulang pampalubag-loog na lang ang di-pagsagawa ng BOC ng random inspection. Sa halip, gagamit na lang daw sila ng x-ray machines para masilip ang laman ng balikbayan boxes. Kung makakita sila umano ng kahina-hinalang laman, saka nila bubuksan ang naturang mga kahon.

Maraming reklamo

Bilang tagapangulo ng Migrante sa Taiwan, nakakatanggap na si Gilda ng di-bababa sa 40 reklamong mula sa kapwa mga OFW sa Taiwan dahil sa pagkaantala ng kanilang balikbayan boxes na maiuugat sa matagal na pag-iinspeksiyon ng BOC.

Isa na sa mga nagrereklamo si Sherrie Macmod, apat na taon nang OFW sa Taiwan. Aniya, masakit sa kanila na paratangan silang smugglers, samantalang ibayong hirap ang kanilang nararanasan sa ibang bansa.

“Hindi lang po kami basta-basta manggagawa sa ibang bansa. Nakakaranas po kami ng pagmamaltrato, wala po kaming day-off, wala kaming pahinga, 24 hours kaming nagtatrabaho. Sana bigyan kami ng maayos na proteksiyon. At huwag gawing negosyo ang OFWs,” sabi pa ni Sherrie.

Kuwento pa ni Gilda, marami ang katulad ni Sherrie na nakakaranas ng pagmamaltrato sa trabaho. Nasa apat hanggang limang reklamo umano ang natatanggap niya kada araw sa kapwa OFWs sa Taiwan. Kasama sa mga reklamo ang mga kaso ng pagmamaltrato, hindi pagpapasuweldo, seksuwal na pang-aabuso, at iba pa.

Ramdam umano nila na parang “mayayaman o may pera” ang tingin sa kanilang nagtatrabaho sa ibang bansa. Pero kung tutuusin, lubog na sa utang bago pa man makaalis ng bansa ang isang OFW sa dami ng babayaran sa mga ahensiya ng gobyerno. Pagdating sa ibang bansa, hindi pa sila agad pinasasahod at halos walang makuhang tulong sa mga embahada ng Pilipinas.

“Hindi n’yo alam kung ano ang dinaranas namin. Tapos, sasabihin ng consulate natin, doon muna kami sa mga amo namin at magtiis-tiis muna kami. Parang walang pakialam sa mga OFW na dumadanas na ng sakripisyo. Lahat-lahat na, tapos gagawin pang gatasan,” kuwento pa ni Sherrie.

Ayon mismo sa BOC, nasa 1,500 containers ng balikbayan boxes ang pumapasok sa bansa kada buwan. Katumbas ito ng 18,000 kada taon o umaabot sa 7.2 milyong balikbayan boxes. Pero, ani Gilda, ikumpara ang kinikita ng gobyerno rito sa ibinibigay nitong tulong sa mga OFW. Nasa P100-M lamang ang legal assistance fund na inilaan ng administrasyong Aquino para sa mga OFW sa buong mundo.

Samantala, sa datos mismo ng Department of Foreign Affairs (DFA) noong Abril, nasa 88 ang bilang ng mga Pilipinong nakaambang bitayin sa iba’t ibang bansa, kabilang na si Mary Jane Veloso.

Patuloy na gagatasan

Hindi na ikinagulat nina Gilda ang mga pahayag ng Malakanyang at DFA sa kanilang pandaigdigang protesta noong Agosto 28, ang #ZeroRemittanceDay, na nanawagan sila sa lahat ng OFW na di magpdala ng pera sa kanilang mga kaanak sa Pilipinas sa loob ng araw na iyon.

Taliwas sa pagmamaliit ng Malakanyang, umabot sa US$26.93-Bilyon ang personal remittances ng mga OFW sa bansa noong 2014. Tumaas ito mula sa US$25.35-B noong 2013, ayon sa Bangko Sentral ng Pilipinas.

Sa US$12.7-B, tumaas din umano nang 6.2 porsiyento ang personal remittances ng OFW sa unang hati ng taong 2015 kumpara sa noong nakaraang taon.

“Alam ng gobyerno kung gaano kalaki ang ipinapasok na pera ng mga OFW sa bansa kaya gagawa at gagawa ng mga paraan, iskema, o ano man ang gobyerno para patuloy silang gatasan. Ang balikbayan boxes ay isa lamang sa maraming pinapasan ng mga OFW,” ani Sol Pillas, pangkalahatang kalihim ng Migrante International.

Sinabi ni Pillas na sasa P32,000 ang halaga ng binabayaran ng isang OFW sa pagsasaayos ng kanyang papeles para makaalis ng bansa mula sa pagkuha ng barangay clearance, police clearance, passport, at iba pa. Nasa 6,092 (datos ng Department of Labor and Employment) ang umaalis na Pilipino kada araw para makipagsapalaran sa ibang bansa.

Naniniwala rin ang Migrante na malaki ang kinalaman ng nalalapit na pambansang halalan sa 2016 sa P600-M target ng BOC, at hindi lang basta smuggling ang nais nitong sugpuin. “Hindi kami laban sa gusto nila na sugpuin ang smuggling. Kaisa kami sa laban na ito. (Pero) laban kami sa pagbubukas ng balikbayan boxes na sa tingin namin ay ilegal,” ayon kay Pillas.

Dapat umanong pagtuunan ng pansin ng BOC ang malalaking smugglers at hindi ang mga maliliit na kahon ng mga OFW. Mas malaki umano ang nawawala sa gobyerno mula sa mga smuggled na bigas, luxury cars, at maging smuggled na basura. “Nasa kanila ang lahat ng resources para tugisin ang smugglers. Hindi ang basta na lamang sila magbubukas (ng balikbayan boxes). Ang daming paraan eh, pero gusto lang talaga nilang mailusot ang tax,” dagdag ni Pillas.

Samantala, patuloy ang pagbabanat ng buto nina Gilda at Sherrie, at milyun-milyong OFW, sa ibang bansa. Patuloy silang magpapadala ng balikbayan boxes, habang magmamatyag sa anumang para-araan ng administrasyong Aquino na lalong huthutan sila.

May ulat ni Jaze Marco

Nakapanayam ng manunulat na ito si Sol Pillas ng Migrante International bago niya danasin ang malalang stroke kamakailan. Hiling ng PW ang agarang paggaling–at pagbalik sa pakikibaka–ni Sol.