Sol, gising!*
Inatake siya habang ginagampanan ang gawaing mahal na mahal niya. Siya si Sol Pillas, lider-migrante. Tulungan natin siyang gumising at makabangon, panawagan ng kanyang mga kasamahan sa Migrante International.
Soledad ang tawag ko sa kanya. Ay, asar na asar siya! “Soledad talaga ang pakilala mo sa akin?”, pakutya niyang tanong minsan, nang mag-emcee ako sa isang pagtitipon at di-sinasadyang hirangin ko siya sa ganoong ngalan. Pero ‘di naman nagtagal, tingin ko’y nabatid rin niyang lambing ko lang iyon. ‘Di nagtagal, kapag tinawag ko siyang “Soledad”, sasagot na siya ng, “Yes, Sarah Katrina?”, sa tonong tanging ang bedroom/alto/boombass voice niya lang ang makakagawa.
Setyembre 2. Maaga kami sa opisina. “Big day” kasi noon para sa amin, kina Tatay Cesar at Nanay Celia, sa mga abogado nila at iba pang kapamilya ng mga OFW na nasa death row sa ibang bansa. Makalipas kasi ang ilang buwan, naiskedyul na ang pagpapatuloy ng pagdinig sa Kongreso na nag-iimbestiga sa kapabayaan ng gobyerno sa kaso ni Mary Jane Veloso. Pagdating ko sa opisina, naghahanda na siya. Mataas na ang kilay at naka-lipstick na ng pula. At bilang si Sol, para na naman siyang mother hen/stage mother/mayordoma. Papano’y nagsisinghutan kaming lahat sa opisina. “Inuman niyo na iyan ng paracetamol, bago pa lumala. Malamig sa pupuntahan natin,” ika niya.
Hindi matatapos ang araw ring iyon, nagka-massive stroke si Soledad.
Maraming haka-haka at opinyon ang mga kaibigan at kasama kung “bakit” siya na-stroke. Noong Lunes pa raw masama ang pakiramdam niya. Papaano’y noong Linggo raw ay naparami ang labada. Sumama raw ang lagay ng katawan nang, dahil sa matinding trapik, nilakad niya pa-Pandacan mula Legarda. Ano raw ba ang nakain? Kasalanan daw ng inulam niyang baboy noong pananghalian at mineryendang pasta (may hipon kasi!). Baka raw na-high blood sa committee hearing dahil nasa “balikbayan box” na ang agenda. Ang sabi naman ng iba, ganoon daw talaga. Traydor daw ang stroke. Isang iglap lang, tapos, tapos na.
Nauunawaan ko sila. Sila, tulad ko rin, ay naghahanap ng sisisihin. Nag-iisip kung saan ibubunton ang bigat ng loob at poot sa nangyari sa kanya. Ang saya-saya pa namin noon sa committee hearing. May mga taktikal na tagumpay na nakamit, at may mga laban at kampanyang nabuksan pa. Kaya hindi talaga namin lahat lubos na inakala na ganoon katindi ang kahihinatnan niya.
Basta ang alam ko lang, inatake siya habang ginagampanan ang gawaing mahal na mahal niya. She fell down fighting, and what a fight it was, kumbaga sa gera.
Ilang araw bago siya ma-stroke, nagkaroon kami ng pagkakataong makapag-usap nang masinsinan. Tungkol sa buhay-aktibista. Tungkol sa buhay-pamilya. Tungkol sa mga karanasan niya sa loob ng 25 taong pagiging domestic worker sa Hong Kong, bago siya magpasyang umuwi na at dito na kumilos nang buong-panahon. Sabi niya, hindi naman maikakailang marami siyang naging “hang-ups” bago siya umuwi. Na siya ang breadwinner. Na hindi niya “naihanda” ang pamilya niya sa pag-uwi niya. Na namamangha siya minsan kapag naiisip niyang 25 taon siya sa Hong Kong at wala man lang siyang napundar at naipon. Pagkatapos ay naisip niyang, sa lipunang ito, ganoon naman talaga ang kapalaran ng kalakhang migranteng Pilipino. Na tumuloy pa rin siyang umuwi dahil “panahon na rin naman, at dito naman talaga ang pakikibaka.” Na naiisip niyang magsimula ng “cupcake business” kaso wala silang refrigerator. Na problema niya talaga minsan na masyado siyang “passionate” at “matigas ang ulo”, lalo na kung tingin niya’y wasto ang mga paninindigan niya. Na gusto niya pang matuto, marami pa siyang gustong aralin, at handa pa siyang sumabak sa mga bago at mas mabibigat pang mga gawain.
Na kahit nandito na siya, gusto pa rin sana niyang matustusan ang mga pangangailangan ng pamilya niya.
Sa isang taong mahigit na lagi kaming magkasama sa trabaho, ito naman ang tiyak na tiyak ako kay Soledad. Lagi siyang handang magparaya. Mukha siyang mataray (dahil siguro sa kilay), pero iyakin siya at malambot ang puso. Lalo na para sa pamilya niya. Lalong higit pa para sa mga migranteng inaapi, pinagsasamantalahan at nangangailangan.
Kaya naman hindi na ako nagulat noong ilang oras pa lang siya sa ospital ay nagdagsaan na ang mga dating kasamahan niya mula sa Hong Kong. Hindi na nakakagulat na maski ang dating employer niya ay agad-agad na nagpadala ng tulong-pinansiyal para sa kanya. At hindi siya nawawalan ng bisita – mula sa kaanak, mga kaibigan at kasama, mga OFW na nakasalamuha niya – ngayong mahimbing pa ang tulog niya.
Ang isa pang alam ko, at sigurado ako, lumalaban si Soledad. “Tulog” ang katawan niya pero tiyak akong gising at lumalaban ang diwa niya. “Hindi ako ang tipong umaatras sa challenge o laban,” iyan ang sambit pa niya. Kahit gipit, hirap at may alinlangan, hindi niya tinalikuran ang paglilingkod sa sektor na kanyang kinamulatan, at sa bayan.
Samahan naman natin siya ngayon sa kanyang laban.
Soledad, kung matigas ang ulo mo, mas matigas ang ulo namin! Gising na, mahal naming Sec-Gen, kasama at kaibigan.
