Paulan-ulan noong maghapon at gabi ng Agosto 25, Huwebes. Pero kahit parang tatrangkasuhin, pinilit niyang pumunta sa mortuaryo ng Sta. Maria della Strada Parish sa kanto ng Katipunan at ng kalsadang “Pansol Avenue” pala ang pangalan. Ang okasyon, luksang parangal ng mga kaibigan at kasama kay Leoncio Co – kilala ng mas marami na propesor sa Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas sa Unibersidad ng Pilipinas-Diliman, bagamat kilala rin ng marami na aktibista at rebolusyonaryo sa mahabang panahon. Pumanaw si Sir Leoncio sa edad na 69 noong Agosto 21 dahil sa atake sa puso.

Katulad ni Prop. Monico M. Atienza na kaibigan at ka-kwarto niya sa Faculty Center, si Sir Leoncio ay bahagi ng impormal na imprastruktura ng suporta na tumulong sa mga aktibista sa pamantasan. Bilang may-ari ng mga kainan sa kampus, nagpakain siya ng maraming aktibistang kumikilos nang buong panahon at kadalasa’y gipit sa pera. Nagbigay rin siya ng maraming tulong pinansyal sa iba’t ibang pagkakataon. Hindi kailangan ng maraming salitaan sa pagpapakain, pero sa paghingi ng pinansya, marami. Lagusan ang pagtatanung-tanong nila kaugnay nito ng pagbabahagi ng mga aral sa paggawa at estilo ng paggawa.

Sa pakikipag-usap kay Sir Nic, kung saan nagsilbing parang tagamasid si Sir Leoncio, mas nakilala niya ang ikalawa. Masaklaw ang alaala at kaalaman ni Sir Nic, pero kapag may bahaging kinakapos – kadalasan sa mga pangalan ng mga tao at lugar – sumasalo si Sir Leoncio, sabay-dagdag ng sariling paliwanag. Malalim ang kaalaman nila sa kasaysayan ng Pilipinas at pakikibaka ng sambayanang Pilipino, personal man nilang naranasan o hindi, gayundin sa Marxismo-Leninismo-Maoismo. Pareho silang tulay sa teorya at praktika ng pagrerebolusyon.

Naalala niya, sa partikular, na nalula siya sa mga detalyeng ikinwento ni Sir Leoncio, nang minsang sumama ito sa usapan kay Sir Nic, tungkol sa insureksyunismo ni Wang Ming sa Tsina, noong nag-uumpisa pa lang ang rebolusyonaryong pakikibaka sa naturang bansa, at ang papel rito ng payo ni Joseph Stalin. Na ang aral, kung tama ang pagkaalala niya, ay ang laging pangangailangan ng kongkretong pagsusuri sa kongkretong kalagayan mula sa paggagap sa Marxismo. At ang pagsisikap na gawin ang rebolusyon na nakabatay sa reyalidad ng Pilipinas.

Umaapaw sa tao ang lugar pagdating niya, kaya tumayo na lang siya sa likod. Maraming pamilyar na mukha: mga kapwa-aktibista, lalo na’t mga kasabayan ni Sir Leoncio, mga kapwa-guro nito, at maging mga empleyado ng mga kainang pag-aari nito. May maiikling bidyo ng pakikiramay nina Jose Maria Sison, Juliet de Lima Sison, Alan Jazmines, at Satur Ocampo mula sa usapang pangkapayapaan sa Oslo, Norway; talumpati ng mga kasabayan at kabataang aktibistang natulungan at nagabayan; at mga pangkulturang pagtatanghal.

Maraming naikwento: ang pag-iingat niya sa mimeographing machine na pinakamahalagang ari-arian sa pambansang tanggapan ng Kabataang Makabayan bago ang Batas Militar. Ang pagkakadakip at pagkakakulong niya sa Fort Bonifacio. Ang pagiging “ideological man” niya ng kolektibang kinabilangan niya noon. Ang papel niya sa pagpapalaganap ng mga rebolusyonaryong sulatin sa hanay ng noo’y bagong tatag na New People’s Army sa Capas, Tarlac. Kung si Ka Satur raw ay laging tumatakbo para maghanda sa paglaya, si Sir Leoncio ay nagbuhat ng mabigat at naging “parang Arnold Schwarzenegger” sa pangangatawan sa kulungan.

Isa sa pinakahuling nagsalita si Prop. Temario C. Rivera, guro ng Agham Pampulitika sa UP-Diliman. “Huwag na tayong magpatumpik-tumpik pa,” bungad niya, “isa si Leoncio Co sa mga muling nagtatag ng Communist Party of the Philippines.” Inisa-isa niya ang 12 pangalan ng mga dumalo sa kongreso ng muling pagkakatatag. Nang malimutan niya ang isang pangalan, sinabi ito ng mga dumalo, na parang galing sa isang epikong bayan na alam nilang lahat.

Panawagan ni Rivera sa mga kasabayan, “gawing kongkreto” ang paggunita at pagbabahagi ng karanasan sa pakikibaka sa nakakabatang henerasyon ng mga aktibista. Sa mahabang panahon, aniya, itinago nila, ng mga kasabayang aktibista ang kanilang mga kwento dahil sa konsiderasyon sa seguridad, pero mahalagang maibahagi na ang mga ito sa mga nakakabata. Lalo na, aniya, sa pagkapangulo ni Rodrigo Duterte, may pangangailangan, at pagiging bukas din, sa mga pagbabahagi ng karanasan tungkol sa pambansa-demokratikong rebolusyon sa bansa.

Marami siyang sinabi pagkatapos. Na nakakapanghinayang ang pagkamatay nina “Cio” at Sir Nic dahil “para silang mga encyclopedia ng pakikibaka.” Na talagang nag-aral at nag-aaral si Sir Leoncio “ng mga klasiko” ng Marxismo, may masaklaw na koleksyon ito ng mga libro, at “mapapahiya” ang mga koleksyon ng ibang propesor. Na mahusay si Leoncio sa pagsasanib ng teorya at praktika o praxis. Na papakitaan talaga ng galit ni Sir Leoncio ang mga dating kasamang nanira, lalo na’t nagtaksil, sa Kilusan; at ng “sobra-sobrang pagmamahal” ang mga nanatiling matatag. Tunay nga, na dapat maibahagi sa mga nakakabata at sa lahat ang ganitong mga buhay.

Maiksi ang huling pananalita ni Bonifacio “Ka Boni” Ilagan, tagapangulo ng First Quarter Storm Movement at kaibigan nina Sir Nic at Sir Leoncio. Aniya, hindi lider-masa si Sir Leoncio na nakikitang maalab na nagtatalumpati sa mga protesta, pero ipinakita ng buong buhay niya ang maalab na pagtangan sa pakikibaka para sa pambansang kalayaan at demokrasya. Nanawagan siya ng malakas na palakpakan para sa buhay at pakikibaka ni Sir Leoncio, at ganadong tumugon ang mga dumalo. Nagtapos sa mga sigaw: Mabuhay ang rebolusyon!

28 Agosto 2016