Paglaya at muling paglaban
Lumaya ang 10 bilanggong pulitikal, salamat sa kampanyang masa at usapang pangkapayapaan.
Labing-anim na taon sa kulungan si Apolonio Barado, isang mangingisda mula sa Legazpi City. Sa kabila ng lagpas na isang dekadang pagtitiis sa selda, walang nalimutang detalye si Barado, mula sa pagsupil sa kanya hanggang sa paglaya.
“Hinuli ako nila dahil pinagbintangan ako na isang New People’s Army. Kasi mahaba, ‘yung buhok ko noon,” ani Barado. Dinagdagan pa itong bintang ng kasong multiple murder, isang “walang kuwentang bintang,” aniya.
Isinalaysay niya lahat ng ito kasama ang iba pang mga bilanggong pulitikal na pinalaya noon lang gabi ng Hulyo 6. Binigyan siya at ang konsultant ng National Democratic Front of the Philippines (NDFP) na si Emeterio Antalan, gayundin sina Ricardo Solangon, Joel Ramada, Jose Navarro, Generoso Rolida, Arnulfo Boates, Manolito Matricio, Josue Ungsod, at Sonny Marbella ng conditional presidential pardon.
“Magandang balita ito para sa kanilang mga pamilya, kaibigan at tagasuporta na nakita kung paano sila kinulong at pinagsamantalahan dahil sa mga kasong hindi naman nila ginawa,” ani Cristina Palabay, pangkalahatang kalihim ng Karapatan.
“Kami’y nakulong dahil sa meron kaming pinaglalaban, hindi sa anumang (kriminal na kaso),” giit ni Barado, na sa kabila ng tuwa ng pagkakalaya, ay dala pa rin ang pait ng pagkakabilanggo.
Hindi raw kailanman matatanggap ni Barado ang 16 taon na hindi na maibabalik. Kita ang hinagpis sa mata niya, at ng iba pang kasamang pinalaya, tuwing ikinukuwento ang kanilang dinanas.
Sa katunayan, nagkaroon pa ng sakit sa puso si Barado noong Setyembre. Dinala siya sa Philippine Heart Center, at sa tulong ng mga kasama sa labas ng kulungan, ay nakapagpagamot siya.
Di lang si Barado ang nagkaroon ng kritikal na sakit sa pagkakakulong. Matagal na ring ipinapanawagan ng mga grupong pangkarapatan at maging ng NDFP ang pagpapalaya sa mga bilanggong pulitikal na may malubhang karamdaman.
“Sa 2nd round (ng usapang pangkapayapaan), may binitawan ang panel ng gobyerno ng Pilipinas na pagpapalaya ng mahigit 200 bilanggo, kasama na ‘yung mahigit 100 na dapat ay palayain na sa batayang humanitarian dahil matatanda na, kababaihan yung iba, may mga sakit, at ‘yung iba talaga na napakatagal nang ikinukulong,” ani Rafael Baylosis, konsultant ng NDFP. “Dumating ang ikatlong round, wala [pa ring pinalaya].”
Tulad ni Barado, sa prisinto na ininda ni Rolida ang kanyang tuberculosis. Taong 2003 ikinulong si Rolida at nasentensiyahan pa ng bitay noong 2005. Doon na nagsimulang bumigay ang kanyang kalusugan.
“Dahil siyempre, sa loob ng building ng bitay, dahil sa maraming bitay, maraming tao, matutulog ka sa semento, latag mo ay karton,” ani Rolida.
Humantong pa sa kritikal na lagay noong 2012 ang tuberculosis ni Rolida, kaya apat na buwang siyang na-confine sa ospital ng New Bilibid Prison.
Isa lang si Rolida sa napakaraming bilanggong pulitikal na nagkasakit sa kulungan. Noong nakaraang taon, pumanaw si Bernabe Ocasla, bilanggong pulitikal, matapos atakihin sa puso sa pangatlong pagkakataon.
“Yung matatanda, ‘yung may mga sakit, at matagal na sa kulungan, napakarami pang naiwan na pwede nang palayain,” dagdag ni Rolida.
Kaya naman kahit sa paglaya, dala pa rin nila ang adhikain na ipagpatuloy ang laban para sa pagpapalaya ng ibang bilanggong pulitikal. Wala pang kalahati ng ipinangakong 400 na palalayaing bilanggong pulitikal ang nakalabas na, at kahit sina Rolida at Barado, hindi pa rin makakahinga nang maluwag ‘pagkat conditional pardon lang ito.
Ayon pa nga kay Manolito Matricio, magsasaka, na ngayong nakalaya siya’y may pagkakataon na siyang masamahan si Rafael “Ka Paeng” Mariano ng Department of Agrarian Reform sa pagsulong ng tunay na repormang agraryo.
