Apat na taon na ang nakakaraan, nadismaya ang internasyunal na grupong Human Rights Watch (HRW) sa kabiguan noon ng gobyernong Arroyo na parusahan ang mga miyembro ng Armed Forces of the Philippines (AFP) na sangkot sa mga paglabag sa karapatang pantao. Nang muling siyasatin ng grupo ang sitwasyon ngayon sa ilalim ni Pang. Benigno Aquino III, natuklasan nitong halos walang nagbago.

“There have only been four cases where cases of extra-judicial killings have been successfully prosecuted over the last four years. This is despite the fact that hundreds of leftist activists, clergy, and journalists have been killed. The administration has clearly failed to send a message that the perpetrators of these killings will be held accountable,” pahayag ni Elaine Pearson, Deputy Asia Director ng HRW.

Sa isang press conference sa Quezon City, binatikos ng grupo ang ulat ng administrasyong Aquino sa United Nations (UN) para sa gaganaping Universal Periodic Review (UPR) sa darating na Mayo 29 sa Geneva, Switzerland. Ayon sa ulat ng gobyerno sa UN, nakamit na nito ang 11 na komitment sa huling UPR noong 2008, kabilang na ang tuluyang pagtigil ng tortyur at ekstra-hudisyal na pamamaslang at pag-igting ng imbestigasyon at prosekusyon sa mga maysala.

Pero ayon kay Pearson, “retorika” lamang ang ulat ng gobyerno sa UN, dahil nagpapatuloy ang mga paglabag sa karapatang pantao. “The killings and disappearances have not stopped,” aniya.

Isang malaking dahilan dito ay ang umano’y kabiguan ng gobyerno na panagutin ang nasasangkot na mga miyembro ng militar, gaya ni Ret. Hen. Jovito Palparan. “We are afraid that members of the military and business interests seem to be protecting Palparan from being apprehended by the authorities…Members of the military are still failing to be held into account for their role in these abuses,” sabi ni Pearson. Hanggang ngayo’y wanted si Palparan para sa pagdukot ng dalawang estudyanteng sina Karen Empeno at Sherlyn Cadapan.

Punto pa ni Pearson, maging ang kapwa akusado nina Palparan na sina Lt. Col. Felipe Anotado at S/Sgt. Edgardo Osorio, inilipat mula sa sibilyan na piitan patungo sa kustodiya ng militar. “Even if members of the military are on trial, or are convicted of human rights violations, in many cases they are being held in military camps, which in some cases are not even (considered) detention,” aniya.

Panoorin ang bidyo:

Utak ‘task force’

Sa dokumentasyon ng HRW, may 10 katao ang pinaslang at dinukot sa unang taon ng panunungkulan ni Pangulong Aquino, ngunit wala ni isa sa mga suspek ang sumailalim sa matagumpay na prosekusyon.

Ito ay sa kabila ng € 3.9 Milyon na proyektong pinondohan ng European Union mula 2009 hanggang 2011 para diumano’y palakasin ang kapasidad ng sistema ng hudikatura na parusahan ang mga krimen gaya ng ekstra-hudisyal na pamamaslang at pagdukot, ayon sa grupo.

Inilinaw din ni Pearson na bagaman may bahagyang pagbaba sa bilang ng mga kaso ng paglabag sa karapatang pantao, ito ay dahil pa sa pag-iingay at pagpupursige ng mga grupong pangkarapatang pantao at kaanak ng mga biktima, at hindi dahil sa mga ginawa ng gobyerno.

Pinuna niya ang hilig ng gobyerno na magtayo ng mga “task force” para solusyunan ang problema, gaya ng Task Force Usig, Task Force Against Political Violence, at Special Task Force to Address Extrajudicial Killings and Enforced Disappearances, na umano’y nagiging mekanismo lamang para sa PR (public relations) ng gobyerno.

Nawawala rin umano ng silbi ang ganitong mga task force dahil hindi naman nakikipagtulungan ang AFP sa Philippine National Police sa imbestigasyon sa mga kaso, at hindi rin ito pinupursige ng huli. “As soon as the evidence points to the military, often the trail goes cold,” sabi ni Pearson.

Sa ulat ng gobyerno sa UN, ipinagmalaki pa ng administrasyong Aquino ang pagsasanay ng militar at pulisya sa pagrespeto sa karapatang pantao. Pinangungunahan ng AFP-Human Rights Office (HRO) ang mga pagsasanay.

Pero ayon kay Pearson, hindi ito sapat. “Members of the military don’t commit abuses because they don’t know it’s wrong. They commit abuses because they know they can get away with it,” aniya.

Hindi rin umano isinasapubliko ng AFP-HRO ang mga resulta ng imbestigasyon nito, at salungat sa layunin nito, ay nagsisilbi ring mekanismo para depensahan o ang mga sundalong sangkot sa mga kaso ng paglabag sa karapatang pantao

Oplan Bayanihan

Samantala, nang tanungin ng Pinoy Weekly hinggil sa pagtingin ng HRW hinggil sa Oplan Bayanihan, programang kontra-insurhensiya ng gobyerno na nagdudulot ng mga paglabag sa karapatang pantao, sinabi ni Pearson na inaaral pa ito ng grupo.

Ngunit kapuna-puna na umano ang pagkampo ng AFP sa mga eskuwelahan at iba pang pampublikong lugar. Nakakabahala rin umano ang red-baiting na patuloy na ginagawa ng militar.

“It’s still not clear wheteher there is a line drawn (by the military) between combatants and members of leftists organizations that are fighting for their rights. And it’s very dangerous if a spokesperson of the military is claiming that someone who is an anti-mining activist is actually a member of the NPA (New People’s Army), this is actually like a death sentence, given the number of killings that we’ve seen,” sabi ni Pearson.

Sa ulat ng gobyerno sa UN UPR, ipinagmalaki nito ang Oplan Bayanihan na “kumakatawan sa pagrespeto sa karapatang pantao.”

Ang UPR ay isinasagawa isang beses kada apat na taon para i-monitor ang komitment ng mga bansang miyembro ng UN sa pagrespeto sa karapatang pantao. Pangungunahan ni Department of Justice Sek. Leila de Lima ang delegasyon ng gobyerno ng Pilipinas. Lalahok din sa UPR ang grupong Karapatan para ihayag ang kanilang alternatibong ulat.

Kinilala ng HRW ang ilang mga positibong hakbang ng gobyerno ng Pilipinas sa usapin ng karapatang pantao simula noong huling UPR, gaya ng pagpasa ng Anti-Torture Act noong 2009. Pero ipinunto rin ng grupo na wala pang napaparusahan sa ilalim ng batas nito.

Kinilala rin ng HRW ang mga hakbang ng DOJ para kasuhan ang ilang mga suspek sa mga paglabag sa karapatang pantao. Pero ayon kay Pearson, ibang usapin pa ang pag-prosecute, pag-convict at tuluyang pagparusa sa mga ito.

Nagbigay ng ilang bagong rekomendasyon ang grupo sa administrasyong Aquino. Kabilang na dito ang pagsuspinde sa lahat ng mga miyembro ng militar na suspek sa mga kaso ng ekstra-hudisyal na pamamaslang at pagdukot, habang nagaganap ang imbestigasyon; at pag-utos sa AFP na makipagtulungan sa mga ahensiyang nag-iimbestiga sa kaso.

Inirekomenda rin ng grupo ang pagtigil ng AFP sa pagbansag nito sa makakaliwang grupo bilang prente ng CPP-NPA (red-baiting) o kaya ng mga bata bilang rebelde. Gayundin, nanawagan sila kay Pangulong Aquino na tuparin ang pangako nitong ibabasura ang Executive Order 564, na nag-aarmas sa mga private army at grupong paramilitar.

Higit sa lahat, diin ni Pearson, dapat ipakita ni Aquino ang kaseryosohan nito sa pagtigil sa mga paglabag sa karapatang pantao, sa pamamagitan ng pagpaparusa sa mga salarin.  “We want to see the president sending a message from the top. That these cases (of human rights violations) are prioritized by the government…We simply haven’t seen that kind of statement from the top,” aniya.

May ulat ni Kristine Joy Echaluce