FEATURED Karapatang Pantao

Mga paaralang Lumad, dakilain

Sa halip na bombahin at atakihin ng mga tropa ng gobyerno, dapat sinusuportahan at pinagmamalaki pa ito.

Matagal nang inaatake ng Estado ang Lumadnong paaralan sa Mindanao.

Ito ang katotohanan sa mga komunidad sa Mindanao noon at ngayon bago pa ang pagbabanta ni Pangulong Duterte na bobombahin ang mga paaralan ng mga Moro.

Isinalaysay ni Rius Valle, tagapagsalita ng Save our Schools Network—Mindanao (SOS) ang naging epekto ng batas militar sa komunidad ng mga Lumad pangunahin sa kanilang mga paaralan sa press conference sa University of the Philippines-Diliman kamakailan.

“Ang martial law po sa Mindanao ay nagbubunsod at nagtutulak sa pag-atake — walang humpay na pag-atake sa mga paaralang Lumad sa Mindanao. Sa katunayan, ang Save Our Schools Network ay nakapagtala ng halos 89 na eskuwelahan na inatake sa unang taon ng administrasyong Duterte.”

Samantala, idinagdag din ni Valle na lagpas sa 2,000 mag-aaral ang naapektuhan ng batas militar. Natala rin ng SOS ang pagsunog sa 28 eskuwelahan at 36 kabahayan sa rehiyon ng Sockssargen. May pitong magulang namang pinatay, samantalang nasampahan ng gawa-gawang mga kaso ang mga guro sa mga eskuwelahan ng mga Lumad.

“Alas-kuwatro ng umaga sa kanilang bahay, dinampot ang (isang) titser. Sinabi [ng mga militar] ‘Walang warrantwarrant, martial law ngayon’,” kuwento ni Valle.

“Noong Mayo 22, pumunta na sana kami sa paaralan para mag-aral. (Pero) hinarangan kami ng mga Alamara (grupong paramilitar) at mga sundalo na huwag nang pumasok sa paaralan ng Mindanao Interfaith Services Foundation, Inc. (Misfi) dahil ang Misfi raw ay paaralan ng NPA (New People’s Army),” ani Jenky Malibato, isa sa 2,624 na estudyanteng biktima.

“Nagkampo sila sa aming paaralan, sa bahay namin,” ani Malibato. Sa ilalim ng administrasyong Duterte, nadokumento ng SOS Network na 17 paaralang Lumad ang pinagkakampuhan ng mga sundalo.

Di lang mga estudyante ang apektado, kundi mga guro. “Ang aming mga guro, unti-unti nang natatakot sa pagbabanta ng mga militar na papatayin ang aming kasamahang guro,” ani Arjay Perez, pangkalahatang kalihim ng Association of Community EducatorsMindanao.

Samantala, kahit sa mismong Department of Education, hindi makakuha ng suporta ang mga guro at kabataang Lumad. Naglabas ito ng Department Order No. 221 na nagbibigay-karapatan sa mga tropa ng Armed Forces of the Philippines (AFP) na gawing barracks o kampuhan ang mga paaralan.

“Sa aming karanasan, hindi NPA, hindi terorista, ang target nila sa kanilang operasyon. Ang target nila, ang aming mga lupang ninuno,” ani Eufemia Cullamat, tagapagsalita ng Kahugpungan sa mga Lumadnong OrganisasyonCaraga.

Para kay Gabriela Rep. Arlene Brosas, nakakaalarma na matindi na nga ang krisis sa edukasyon ng bansa, pinalalala pa ito sa pag-atake sa mga alternatibong paaralan na nagbibigay-serbisyo sa mga lugar na napapabayaan ng gobyerno.

“Tayo po’y may 51 milyong Pilipino na naghihirap. Sa kasalukuyan, isa sa bawat 10 Pilipino na may edad 16 hanggang 24 ay wala sa eskuwela,” ani Brosas. Kung kaya hinikayat niya ang rehimeng Duterte na sa halip na atakihin ang mga komunidad ng mga Lumad ay suportahan pa ang mga inisyatiba nila tulad ng pagtatayo ng mga paaralan ng mga Lumad.

Ngayong Agosto, maglulunsad muli ang mga organisasyon ng mga Lumad, kasama ang mga grupong Moro, magsasaka at iba pang sektor sa Mindanao ng isang Lakbayan patungong Kamaynilaan. Nais nilang bigyang-pokus ang mga epekto ng batas militar sa Mindanao at iba pang problema ng ordinaryong mga mamamayan doon.