SA ISANG unibersidad na nakilala sa “liberal” na tradisyon, ang naiuulat na mga kaso ng “panunupil” sa kaguruan at mga mag-aaral nito ay lubhang nakababahala.

Ngunit kung susuriin ang huling mga kaganapan, ang animo’y palaisipan ay malalantad bilang kabalintunaan ng kontemporaryong postura ng Unibersidad ng Pilipinas (UP). Ayon sa mga progresibo sa loob ng pamantasan, tinutungo na nito ang isang “neoliberal” na landasin. Anila, dulot nito’y pagkakait ng edukasyong UP sa mga maralita at pagsisilbi ng pamantasan sa dayuhan at pribadong mga entidad. Tila tuluyan na itong nagbabalik sa orihinal na oryentasyon ng pamantasan nang itaguyod ito ng mga Amerikano sa unang dekada ng 1900.

At ang mga tutunggali sa tunguhing ito – guro, mag-aaral, iba pang bahagi ng komunidad – ay may lohikal na kahihinatnan.

Maaaring sabihin na ang partikular na kaso ng biglaang pagtanggi ng tenure sa katuwang na propesor ng Departamento ng Sosyolohiya ng Kolehiyo ng Agham Panlipunan at Pilosopiya (KAPP) na si Sarah Raymundo ay isang halimbawa nito.

Nobyembre 6 ng nakaraang taon, verbal na ipinaabot ni Dr. Clemen Bautista, tagapangulo ng departamento, ang pasya ng tenured na kaguruan na hindi nito inapruba ang aplikasyon ng propesor para sa tenure. Mahigit isang taon na itong nakabinbin habang mabilis lamang sana itong maipagkakaloob sa isang propesor na nasapatan – o nahigitan pa nga – ang mga rekisito sa pagkakamit nito.

Bukod dito, hindi na raw niya kailangang pasukan ang mga klaseng itinalaga sa kanya pagpasok ng ikalawang semestre. Ibig sabihin, sa Mayo 31 na mawawalan ng bisa ang kontrata sa pamantasan.

Pulitika sa likod ng pasya

Ayon sa mga ulat, hindi man lamang ipinaliwanag ni Dr. Bautista kay Prop. Raymundo ang dahilan ng “pagkakait” sa kanya ng tenure at ng biglaang pagkakatanggal sa kanya sa trabahong pinagbusan niya ng husay at sikhay sa loob ng halos 10 taon.

Kung hihimayin ang rekord ni Prop. Raymundo, makikitang karapat-dapat siyang magawaran ng tenure: tapos ng masterado, nakapaglathala ng maraming sulatin na nakapag-ambag sa pagpapaunlad ng displina at naging tagapagsalita sa lokal at internasyunal na mga kumperensiya. Bukod dito, laging mataas ang gradong kanyang nakukuha sa ebalwasyon ng mga estudyante.

Tahimik magpasahanggang ngayon si Bautista at ang departamento hinggil sa tunay na dahilan ng pagtanggi nila ng tenure kay Prop. Raymundo. Ayon lamang sa departamento, nagkagawa si Prop. Raymundo ng “bridge of professional ethics.” Ngunit batay sa internal na mga diskusyon sa pagitan ng mga propesor ng Sosyolohiya na sumingaw sa publiko, kaugnay daw ito ng pakikisangkot ni Prop. Raymundo sa kampanya para sa dalawang mag-aaral ng UP na dinukot umano ng militar noong 2006 na sina Karen Empeño at Sherlyn Cadapan. Si Empeño, na nag-aral ng Sosyolohiya, ay naging estudyante mismo ni Prop. Raymundo.

Sa pagsusuri All UP Academic Employees Union (AUPAEU), pulitika ang dahilan ng pagkakait ng tenure at pagkakasisante kay Prop. Raymundo. Batay naman sa obserbasyon ng marami, bagama’t biglaan ang pagpapaabot sa propesor, matagal nang binabalak ng ilang propesor sa departamento ang pagtanggal sa kanya dahil sa kanyang mga paninindigang malaki ang kaibhan sa kanila.

Ayon sa AUPAEU, hindi nagpapakulong si Prop. Raymundo sa apat na sulok ng teorya at inilalapat ito sa kongkretong kalagayan na dinudulot ng panlipunang kaayusan.

Manipestasyon umano nito ang masikhay niyang pagkilos sa mga organisasyon para sa kagalingan ng pamantasan at ng buong sambayanan. Siya ang pangkalahatang kalihim ng Congress of Teachers and Educators for Nationalism and Democracy – UP (Contend-UP), isang makabayang samahan ng mga guro sa UP. Bukod dito, siya rin ang pambansang ingat-yaman ng Alliance of Concerned Teachers at kasapi ng AUPAEU. Masipag din siyang mananaliksik ng Karapatan, isang grupong nagsisiyasat sa mga kaso ng paglabag sa karapatang pantao sa bansa.

Ayon sa mga tagasuporta niya, malinaw na walang batayan ang pagsisante kay Prop. Raymundo.

Dahil din sa may pahayag ang departamento na ikokonsulta nila ang kaso sa Legal Office ng pamantasan, may hinala ang marami na may iba pang habla na isasampa laban kay Prop. Raymundo upang pabigatin ang kaso niya.

Magkaganito man, sinasabing tanging akademikong mga rekisito lamang ang dapat sandigan sa pagagawad ng tenure. Ngunit paliwang ng departamento, sila, higit sinuman, ang magpapasya kung gagawaran o hindi ng tenure ang isang propesor sa ilalim nito.

Matapos makapagsumite ng dalawang pormal na liham na inaalam ang dahilan ng pagtanggal sa trabaho, wala pang tugon na natatanggap si Prop Raymundo. Hinala tuloy ng marami, “delaying tactic” ito upang umabot hanggang katapusan ng Mayo ang usapin nang sa gayon ay magkaroon ng katangap-tanggap na dahilan ang mga kaganapan.

Sa isang pahayag, sinabi ng AUPAEU na “nakakagalit na sentenaryong taon ng kagalingan ng serbisyo ng Unibersidad ng Pilipinas, may magaganap na malaking kaso ng pagyurak sa karapatan ng kanyang mahuhusay na guro at iskolar.”

Panunugis

Ayon sa kanyang kapwa-guro na si Prop. Arnold Alamon, sinasalamin ng pangyayari ang “kalagayan ng sosyolohiya” sa pamantasan. Malamang, aniya, na ang “tipo ng sosyolohiya” (kritikal at higit sa lahat ay progresibo) na kanyang itinataguyod at isinasabuhay ang naging dahilan ng kanyang kinahinatnan. Dagdag ng propesor, isang “purge” ang naganap habang tinatalikdan ng departamento ang “mapagpalayang panambitan ng disiplina [ng Sosyolohiya]”.

Inihahalintulad naman ng marami ang kaganapang ito sa McCarthyistang panunugis noong dekada 50 hanggang 60. (Ang McCarthyismo ay isang doktrina sa Estados Unidos na ipinatupad din sa Pilipinas na nagbabawal ng “anumang pagnanais na magpabagsak ng pamahalaan.”) Sa ilalim ng Committee on Un-Filipino Activities (na kalauna’y naging Committee on Anti-Filipino Activities), binansagang “subersibo” at tinugis ang mga progresibo at makabayang mga guro na nagsusulong ng mga radikal na ideya at nakikisangkot sa makabayang kilusan. Ilan sa mga ito sa mga propesor sa UP na pinaratangang subersibo ay sina Leopoldo Yabes, Jose Lansang, Petronilo Daroy at ang noo’y batang guro sa Departamento ng Wikang Ingles na si Prop. Jose Ma. Sison.

Kung babalikan ang kasaysayan, napakarami pang progresibong mga propesor ng UP ang sinupil ng pamahalaan at ng mismong pamantasan. Itinuturing na banta ang talas ng kanilang isip at ang kanilang pagnanais na mabago kung anumang mali sa sistema.

Hamon

Buo naman ang suporta kay Prop. Raymundo ng kanyang mga estudyante, noon at ngayon, gayundin ang mga guro sa loob ng UP at maging sa Estados Unidos. Binuo ang isang blog upang ikampanya ang “hustisya” para sa propesor. Nakalimbag dito ang mga sulatin ng tunay na mga nakakikilala kay Prop. Raymundo. Mayroon ding petisyon kung saan maaaring pumirma ang mga mag-aaral at kaguruan ng UP.

Sa isang bukas na liham, sinabi ng mga guro mula sa Estados Unidos na “hindi makatarungan at hindi nararapat” ang pasya kaya hinihimok nila ang tagapangulo ng departamento at ang dekano ng KAPP na si Dr. Zozimo Lee na ipagkaloob kay Prop Raymundo ang tenure. Pinuri ng mga ito ang “matalas at kahanga-hanga” na mga sulatin ni Prop. Raymundo na kinikilala rin sa ibang bansa. Kabilang sa mga propesor na ito ay sina Dr. Jonathan Beller ng Pratt Intitute sa New York, Dr. Neferti Tadiar ng Columbia University, at Dr. Francisco Benitez ng University of Washington.

Malaki namang hamon para sa Contend, AUPAEU, sumusuportang kapwa mga guro sa loob at labas ng departmento ng Sosyolohiya at mga estudyanteng naniniwala na walang batayan ang pagkakasisante kay Prop Raymundo na maipagtagumpay ang labang ito. Maaari umanong maging hudyat ito ng panunugis sa mga gurong may progresibong kaisipan kung hindi ito maagapan, mailalantad at matutunggali. Kailangan ding lumantad ang iba pang mga propesor sa departamento na nakaranas din ng mga katulad na panggigipit at panunupil.

Sa kasalukuyan, tuloy sa kanyang pagpasok sa klase si Prop. Raymundo at sa pagtugon sa mga gawain sa makabayang mga organisasyon na kanyang kinaaaniban.

Bagama’t ganito nga ang napapala ng mga “subersibo,” di siya nagpapatinag sa mga tangkang supilin ang gurong makabayan katulad niya.