(1) Sa hanay ng mga kapanalig ni Presidente Noynoy Aquino, may isang paraan para mapag-iba ang mga sagad-sagarin sa mga kahit paano’y kritikal kung magsuri, iyung may katapatan pangunahin sa pangulo at iyung pangunahin sa bayan: Paano nila hinuhusgahan ang unang State of the Nation Address ni Noynoy? Kung puro papuri, nakahanay sila sa nauna; kung kahit paano’y may papitik-pitik na pagpuna, sa ikalawa.

Paano, malaki talaga ang problema sa unang SONA ni Noynoy. Matapos ipagmalaki ng mga propagandista niya ang halaga ng kanyang “mandato” para sa “pagbabago,” karaniwang klaseng SONA lang ang binigkas niya. Sa usapin ni Gloria Macapagal-Arroyo, kung saan tama ang tunguhin niya, napakalamya ng hakbangin niya. Kontra-mamamayan ang diin ng talumpati at napakaraming panawagang hindi tinugunan.

(2) Lumalabas na nasa unang hanay ang nagsulat ng editoryal na “We think not” ng Philippine Daily Inquirer. Sa titulo pa lang, halatang naobliga ang sumulat na kilalaning marami ang tumutuligsa sa SONA, ipakitang panig siya sa kontra sa mga ito, at isantabi ang pagpapanggap na “obhetibo” ang pagtingin niya. Lumabas ang editoryal dalawang araw lang pagkatapos ng SONA – lalong patunay na depensibo ang opensibang ito.

Idiniin ng editoryal ang halaga ng mga paglalantad ni Noynoy kontra sa rehimeng Arroyo at ikinahon ang mga tumutuligsa sa SONA sa mga nakinabang o namanhid na sa nasabing kabuktutan. Mahalaga ang mga inilantad, pero kapos pa rin sa inaasahan sa SONA na ito at kahit ang mga paglalantad, hindi itinuloy sa dapat kahantungan: ang malinaw na pagsasabing kakasuhan at paparusahan si Gloria at mga kasapakat niya.

(3) Hindi na kasi kandidato sa pagkapangulo si Noynoy, na para manalo’y kailangang umupak nang umupak sa nakaupo. Presidente na siya, kaya kailangan ang mga kongkretong hakbangin niya kaugnay ng mga tinuligsa niya noong eleksyon. Sariwa pa ang pinapaniwalaan niyang “mandato” para sa “pagbabago,” kaya dapat lang na matapang ang mga pahayag niya at mapagpasya ang mga hakbangin niya. Kaso, hindi.

Mula sa pagiging kandidatong nangako ng “pagbabago,” pangulo na siya ng bulok na sistema, kaya sangkot siya ngayon sa pagkontrol sa mga ekspektasyon ng mga tao – bagay na hinarap din ni Barack Obama sa US. Kaya nga hindi na siya nanawagan ng “boluntarismo” tulad noong eleksyon, sabi nga ni Conrado de Quiros – taliwas sa argumento ni Caffeine Sparks, bagamat tama ang huli sa isang punto: pagbawas din sa ekspektasyon ng mga tao ang paglalantad ni Noynoy na walang pondo ang gobyerno.

(4) Tapos, iyun namang ipinangako niyang gagawin ay kontra-mamamayan. Kung mayroon mang tampok na mensahe ang unang SONA ni Noynoy, iyan ay walang iba kundi ang pagyakap niya sa mga patakarang neoliberal, ang pagtiyak niya sa mga imperyalista at mga naghaharing uri na sila ang boss niya. Ang tulungang gobyerno-pribadong sektor (public-private partnership) ay mas mabangong termino lang para rito.

Ang nakakagalit, kung titingnan ang daloy ng SONA, ikinakanal ang sentimyentong kontra-Gloria sa pagsamba sa mga patakarang neoliberal: wala nang pondo ang gobyerno kaya kailangang mangalap. Na para bang hindi reynang neoliberal si Gloria at dahilan din ang mga patakarang neoliberal kung bakit naubos ang kabang-bayan. Na para bang katiwalian lang ang ugat ng problema, tulad ng sabi ng IMF-World Bank.

(5) Naalala ko ang paliwanag ng aktibistang manunulat na Canadian na si Naomi Klein sa tinatawag niyang “shock doctrine,” lalo na noong sinabing magdudulot ng “shock” ang SONA ni Noynoy. Aniya, sa kasaysayan, sinamantala ng imperyalismong US at mga kasabwat nitong lokal na naghaharing uri sa iba’t ibang bansa ang mga pangyayaring “shock” sa mga mamamayan para isalaksak ang mga patakarang maka-“free market.”

Papasang shock ang batas militar ni Ferdinand Marcos, pero sa mga sumunod na rehimen, tila hindi pagsamantala sa anumang “pagkagimbal” ang ginamit para ilusot ang mga patakarang neoliberal. Itinulak nila ang mga patakarang ito sa balangkas ng paglayo sa moda ng nauna sa kanila at paglikha ng pag-asa sa paparating na pag-unlad. Ginagawang malinaw ng moda ni Noynoy ang moda ng mga nauna sa kanya.

(6) Tampok din sa SONA 2010 ang pagpostura ni Noynoy na pabor sa usapang pangkapayapaan sa National Democratic Front o NDF kasabay ng pagtuligsa rito: puro raw reklamo, wala namang mungkahing kongkreto. Ginawa pang prekondisyon sa pagbubukas muli ng negosasyon ang tigil-putukan. Hinahadlangan niya ang usapang pangkapayapaan kasabay ng pagbibigay-katwiran sa posibleng pagsupil sa Kaliwa.

May magandang sagot si Angela Stuart-Santiago, blogger na bagamat makabayan ay hindi miyembro ng pambansa-demokratikong Kaliwa. May ekstrang talas pa siya: galing rin daw ang “pulbura” sa Kanan, katulad sa masaker sa Hacienda Luisita. At talagang kaakibat ng mga patakarang neoliberal ng mga rehimen ang mga programang kontra-insurhensya, na laging umaatake rin sa mga aktibista sa larangang ligal.

(7) “Puwede na muling mangarap,” sabi ni Noynoy sa SONA. Na para bang kailangang hudyatan ng pangulo ang pangangarap nating mga Pinoy. Ipinakita ng talumpati niya kung paanong sinusunggaban ng sistema ang mga pangarap natin para gamitin kontra sa interes natin: Nangarap tayo ng pagbabago palayo sa rehimen ni Gloria, sinakmal ito ni Noynoy sa SONA, at pinapalabas na mga patakarang neoliberal ang kahulugan nito.

Sabi ni Karl Marx, “matagal nang nangangarap ang mundo na maangkin ang kung anong kailangan lang nitong mamalayan para maangkin ito sa reyalidad.” Patuloy na nangangarap tayong mga Pinoy. Pero walang magaganap na pagbabago at pag-unlad kung mangangarap lang tayo pero mananaig naman ang sistema sa pagkanal sa mga pangarap natin. Kailangan nating magising at mamulat sa ating mga pangarap.

30 Hulyo 2010