Kuwentong Kuwadrado

Giyera, mula sa kalangitan


Sa kalangitan, daan-daang metro ang layo mula sa lupain, kakaiba ang karanasang makita ang mushroom cloud na nalilikha ng pagbagsak at pagsabog ng bomba na nilaglag mula sa eroplano. Di tulad ng mga sundalo sa ibaba, na harap-harapan ang pakikidigma at pagpatay sa kaaway, malayo sa aktuwal na karahasan ang mga piloto ng mga eroplanong pangmilitar.

Larawan ni Nick Ut ng Associated Press, sa Trang Bang, Vietnam noong Hunyo 8, 1972, matapos bombahin ng mga eroplano ng US ang naturang bayan.
Larawan ni Nick Ut ng Associated Press, sa Trang Bang, Vietnam noong Hunyo 8, 1972, matapos bombahin ng mga eroplano ng US ang naturang bayan.
Larawan ni Nick Ut ng Associated Press, sa Trang Bang, Vietnam noong Hunyo 8, 1972, matapos bombahin ng mga eroplano ng US ang naturang bayan.

Sa kalangitan, kakaiba ang karanasang makita ang mushroom cloud na nalilikha ng  pagbagsak at pagsabog ng bomba na nilaglag mula sa eroplano. Di tulad ng mga sundalo sa ibaba, na harap-harapan ang pakikidigma at pagpatay sa kaaway, malayo sa aktuwal na karahasan ang mga piloto ng mga eroplanong pangmilitar. Halos abstrakto ang kalaban. Para magawa ang trabaho, kailangang buung-buo ang tiwala sa mga opisyal.  Umaasa silang tama ang desisyon ng mga ito: na makatarungan ang pagbomba, na walang inosenteng apektado, na naparusahan ang dapat maparusahan.

Noong panahon ng pananakop ng US sa Vietnam, gumamit ang US ng napalm bombs kontra sa North Vietnam at sa Viet Cong na lumalaban sa US at sa alyado nitong puwersa ng South Vietnam. Napalm ang gelling agent na inihahalo sa gasolina at ginagamit sa flamethrower at sa bomba; ang mga taong tinatamaan ng napalm ay nakakaranas ng matinding pagkasunog sa balat, paghirap na huminga at pagkamatay. Sinasabi ng maraming testigo ng napalm attacks na walang kasingsakit ang matamaan ng napalm dahil ramdam mo ang matinding init na susunog sa balat mo na parang balat ng litson, habang nananatili kang buhay. Hanggang mamatay ka.

Napalm ang bombang ginamit ng US sa bayan ng Trang Bang sa Vietnam noong Hunyo 8, 1972. Ayon sa US, pugad daw ng Viet Cong ang Trang Bang kaya kailangang purgahin sa pamamagitan ng aerial bombardment. Pakikidigmang gerilya ang taktika ng paglaban ng Viet Cong laban sa mga mananakop: lubog sila sa ordinaryong mga magsasaka at mamamayan ng Vietnam, nakikipamuhay, nakikiisa. Lumalaban sa panahong tiyak ang kanilang pagwagi, at madaling umaatras sa hanay ng mga mamamayan kapag di-tiyak ang pagwagi at kailangang umiwas sa kalaban. Hindi kataka-takang pinaghinalaang pugad ng mga gerilya ang isang bayan tulad ng Trang Bang. Wala nang pagtatangi ang mga opisyal pangmilitar ng US sa sibilyan at gerilya.

Tumatakbo papalayo sa bayan ang mga bata. Ang isa, umiiyak, hubad. Nasunog na marahil ang mga damit niya. O hinubad niya, sa tindi ng pagkasunog ng kanyang balat. Kabilang sila sa maraming sibilyang nabiktima ng napalm.

Isa ang larawang ito ni Nick Ut ng Associated Press sa ilang reportage ng Vietnam War na lalong nagsiwalat sa publiko ng Amerika sa tunay na lagay ng digmaan sa naturang bansa. Kasama ito ng mga ulat ni Morley Shafer, hinggil sa hamletting at panununog ng mga bahay ng mga sibilyan, gayundin ng mga ulat ni Seymour Hersh, na nagsiwalat sa masaker ng mga sundalo ng US sa My Lai, at sa maraming iba pa. Unti-unti, ang giyerang dating popular sa mga mamamayan ng US dahil sa hangaran daw nitong labanan ang komunismo sa Timog Silangang Asya ay kinasuklaman. Umusbong ang malalaking mga martsa-protesta kontra sa giyera. Pagsapit ng taong 1972, mayorya na ng mga Amerikano ang tutol sa Vietnam War.

Tungkulin ng mga mamamahayag na ilapit ang kanilang lente, ang kanilang rekorder, ang kanilang mga mata, sa epekto ng giyera ng pananakop. Sa pagpapakita ng pagkakabiktima ng mga sibilyan sa giyera, hindi nagiging niyutral ang imahen: Nagiging kontra-giyera ito. (Pag-ibahin natin, siyempre, ang isang giyerang dumedepensa sa sibilyan at bansa, tulad ng naganap noong World War II. May tinatawag din namang “just wars.“)

Nagiging kontra-giyera ang imahen — at ang kamera, rekorder at ang mamamahayag mismo — kung ipinapakita ang pambibiktima ng makapangyarihang puwersang militar sa walang kalaban-labang mga sibilyan.

Sa pinakahuling kabanata ng sigalot sa pagitan ng Moro Islamic Liberation Front (MILF) at mga tropa ng gobyerno, tila laganap sa mainstream media (mga commentator at maraming mamamahayag) ang positibong pagtingin sa mga pag-atake ng AFP sa mga puwersa ng MILF at mga komunidad ng mga sibilyan sa Basilan. “Lawless elements” ang tawag sa mga nakikidigmang tropa ng MILF. At kahit na di tinatawag na “all-out war” (“all-out justice” daw ito) tulad ng gusto ng isang dating pangulo, bumuhos ng malakas na puwersang militar ang gobyerno para tugisin ang MILF.

Kasama na siyempre rito ang pambobomba mula sa mga eroplano. Napatunayan na ng reportage, ni Nick Ut sa Vietnam, at sa nakaraang mga digmaan: Sibilyan at sibilyan din ang tinatamaan sa mga pambobombang ito.