Sariwa pa sa alaala ni Anna Patricia Monteroso, 23, ng Sta. Rita, Samar ang takot sa bagsik ng bagyong Yolanda nang kanyang ibahagi ang karanasan niya mahigit dalawang buwan na ang nakararaan. Hindi rin niya malaman kung paano magsisimula at bubuhayin ang pamilya matapos wasakin ng bagyo ang kanilang kabuhayan.

“Walang dumating na relief goods kahit isa. Nakakalungkot na imbes na magtulungan nagtaasan pa ang presyo ng bigas. Isang kilo P60, eh wala kaming pera. Ang bumuhay lang sa amin yung tanim naming saging at kamote sa loob ng isang lingo,” ayon kay Anna.

Dagdag ni Anna, kahit humingi na ng tulong ang kanilang barangay pero wala pa rin silang nakukuhang relief goods mula sa gobyerno.

At hanggang ngayon, wala pa rin silang nakukuhang anumang tulong mula sa gobyerno. Hirap din ang asawa na makapasok sa trabaho sa Maynila (kung saan sila naroon ngayon) para bumuhay sa kanilang pamilya.

Ilan lamang si Anna sa mga biktima na nagbahagi ng kani-kanilang karanasan sa ginanap na pagtitipon ng mga biktima, kaanak, kaibigan, at taga-suporta ng bagyong Yolanda na tinawag na Day of Solidarity sa pangunguna ng Tindog People’s Network (Tindog) at Task Force on Urban Conscientization (TFUC) sa Lungsod ng Quezon.

Administrasyong Aquino, hindi handa at naging pabaya

Sa nasabing pagtitipon, ibinahagi ng mga biktima ang anila’y mabagal, kung mayroon man, na pagdating ng tulong mula sa administrasyong Aquino sa kabila ng sinasabi nitong kahandaan bago dumating ang bagyo.

Bago dumating ang bagyo, inanunsiyo mismo ni Pangulong Aquino na handa ang pamahalaan sa pagdating ni Yolanda. Mayroong 32 na eroplano at helicopters daw mula sa (Phillipine) Air Force at nasa 20 navy ships mula sa Philippine Navy ang nakaposisyon sa Cebu, Bikol, Cavite, at Zamboanga City. Nakahanda rin daw ang relief goods sa maraming lugar na tatamaan ng bagyo.

Pero iba ang naging mukha ng kahandaang sinasabi ng Malakanyang, ayon kay Bro. Philip Michael Benavide, Nicodamus, kasapi ng TFUC.

“Bagamat nagpakalat ng impormasyon ang gobyerno sa internet, nagkulang pa rin ito ng paliwanag sa kung gaano kalaki ang magiging epekto ng bagyo. Hindi nga alam ng mga tao kung ano ang storm surge,” ayon kay Benavide.

Sa presentasyon ni Benavide, wala raw isinagawang search-and-rescue operations ang gobyerno sa krusyal na mga araw matapos ang bagyo. Inabot pa ng anim na araw nang magsabi ang administrasyong Aquino na mayroon na silang adjusted disaster management plan.

“Inabot pa nang mahigit isang linggo para magkaroon ng ‘workable system’ ng pamimigay ng relief goods. Pero sa loob lamang ito at karatig lugar ng Tacloban. Mas magiging mahirap pa ito kung hindi tumulong ang mga pribado at dayuhan,” ayon kay Benavide.

Pero ayon sa mga biktima, sadyang kulang pa rin umanoa ng nakuhang tulong mula sa gobyerno. “Nung magdala sila ng relief goods sa amin 40 bags lang. Eh nasa 600 katao meron sa lugar namin,” sabi ni Anna.

Ayon naman kay Joven Pagupay, 27, taga-Eastern Samar, hindi niya masisi ang mga taong ‘nag-looting’ umano dahil sa desperasyon na nais may makain.

“Nakakadurog ng puso na makita mo na ganoon. Nakakaawa ‘yung negosyante na tinutukan para mapasok ‘yung tindahan nila, pero nakakaawa rin ‘yung mga taong hindi pa kumakain nang ilang araw,” ani Pagupay.

Maliban sa problema sa pamimigay ng relief goods at hindi kaagad makolektang mga bangkay, naging isyu rin ang turuan o paninisi ni Pangulong Aquino sa lokal na gobyerno dahil sa kawalan nito ng kahandaan sa pagdating ng bagyo.

Hanggang sa kasalukuyan, marami pa rin ang nangangailangan ng tulong at serbisyo-medikal. Marami pa rin ang mga nagugutom at walang hanapbuhay sa mga nakaligtas sa bagyon, ayon kay Benavide.

Marami sa kanila, balisa pa rin dahil sa kalamidad, at hindi alam kung papaano makakabangon–lalo pa’t wala silang maramdamang tulong mula sa gobyerno.

“Hindi namin alam kung paano kami magsisimula. Wala kaming trabaho, yung asawa ko mahigit 50-taon na kaya walang tumatanggap sa kanya. Hindi namin alam kung paano namin bubuhayin ang tatlong anak namin. Kailangan namin ng trabaho o ikabubuhay,” ayon kay Lilia Singh, 44, taga-Magallanes, Tacloban City,

Pansamantalang nakatira si Lilia at ang pamilya niya sa Bgy. Corazon de Jesus, San Juan City. Nangangamba raw sila dahil di nila kakilala ang kanilang mga kapitbahay. Lugar din ito ng nakaraang marahas na demolisyon, kung kaya natatakot din sina Lilia na pati sila’y saplitang palayasin dito ng gobyerno.

Nakarating sina Lilia sa Maynila sakay ng eroplanong C130 matapos dalawang araw na pumila sa airport ng Tacloban na pawang biskwit lang ang kinakain.

Korupsiyon, kakulangan ng tulong

Para kay Mark Lui Aquino, convener ng Tindog Network, di-makatao ang pagtrato ng administrasyong Aquino sa mga biktima ng kalamidad.

Aniya, ano pa nga ba’t pati ang mga ahensiya ng gobyerno na may kontrol sa pasilidad na para sa mga biktima ay nasasangkot sa mga isyu ng korupsiyon. Tampok na rito ang balitang overpriced at subs-standard ang ipinatyo ng gobyerno na bunkhouses para sa mga biktima.

Samantala, itinuturing din ni Aquino na di-makatao ang pagtrato ng administrasyon sa mga nasawi: mahigit dalawang buwan na ang nakalilipas pero hindi pa rin naililibing ang marami sa mga bangkay ng nasawing mga biktima.

Ganito raw itrato ng administrasyong Aquino ang mga biktima: Biniktima na nga ng bagyo, ninanakawan pa ng mga tulong na para dapat sa kanila, ayon kay Mark.

Ayon naman sa TFUC, ang matagal na kahirapan sa rehiyon mismo na dahilan ng mga maling patakaran ng gobyerno ang lalong nagpapahirap sa kalagayan ng mga biktima.

Atrasado umano ang agrikultural na sektor na pangunahing ikinabubuhay ng mga nasalanata. Isinisisi rin nila ang kahirapan sa pangkapaligirang mga patakaran gaya ng pagmimina na sumisira sa kalikasan sa ngalan ng tubo na pinahihintulutan ng gobyerno.

Administrasyong Aquino, panagutin

Sinabi ng TFUC dapat na managot ang administrasyong Aquino sa kapabayaan nito sa mga biktima ng bagyong Yolanda.

Itinuturo nila ang kakulangan ng kahandaan ng gobyerno bago dumating ang bagyo at ang mabagal na pagresponde ng tulong para sa mga biktima. Gayundin ang pamumulitika at korupsiyon sa oras kung kailan higit na kinakailangan ang tulong na lalong nagpapalala sa sakit at paghihirap ng mga biktima.

“Bagamat totoo na ang pagpasa ng paninisi at turuan ay maaari lamang makadagdag sa pinsala at makapagpabagal ng proseso (ng pagtulong), hindi dapat natin lituhin ang ating mga sarili kung ano ang tama. Sinasabihan tayo na gawin kung ano ang makatarungan,” sabi ng TFUC.

Ang kapabayaang ito ng administrasyong Aquino ang sinasabing krimen, ayon sa TFUC at sa Tindog.

“Ang kawalan ng kahandaan ng pamahalaang Aquino bago dumating ang bagyo at ang hindi agarang pagresponde sa mga biktima para sa relief and rescue ay ang disaster na ginawa ng rehimen na lalong nagpalala at nagpahirap sa mga biktima ng bagyo,” ayon kay Benavide.

Ayon pa kay Benavide, imbes na pagbibigay ng relief operations sa mga biktimang nagugutom ang ginawa ng mga sundalo, mas magpapanatili pa ng peace and order ang inuna kesa sa kumakalam na sikmura ng mga mamamayan.

Pagbangon at paglaban

Para sa Tindog, may kailangang managot at habulin mula sa pamahalaang Aquino sa naging kapabayaan nito. Naririyan pa rin daw ang mga isyu ng korupsiyon at pagtatakip nito sa pananagutan at iyon ang hindi nila papayagang mangyari.

“Hindi natin hahayaan na patuloy pa tayong biktimahin ng pamahalaang ito ni Aquino. Makikiisa tayo sa lahat ng biktima para manawagan ng katarungan at igiit ang mga karapatan natin mula sa gobyerno para sa ating mga nakaligtas at para sa mga nasawi,” ani Mark.

Ilan sa mga panawagan ng Tindog ang pagkakaroon ng P40,000 subsidyo para sa naging mga biktima, kabuhayan para sa mga nasalanta, bigyan ng disenteng libingan ang mga nasalanta, at tiyaking sapat ang batayang pangangailangan ng mga biktima ng kalamidad.

Mahigit dalawang buwan na matapos manalasa ang bagyong Yolanda mula noong Nobyembre 8, pero tila hindi pa rin natatapos ang pinsalang dulot nito sa mga biktima— buhay man o patay. Pero para sa mga nakaligtas, hindi sila papayag na manatiling biktima na lamang.

Update sa istorya:  Kinober ng Pinoy Weekly ang aksiyong protesta ng mahigit 10,000 biktima ni Yolanda sa Tacloban City, Leyte noong Enero 25. Antabayanan ang istorya nina Ilang-Ilang Quijano at Macky Macaspac hinggil dito.