Nagpupuyos sa galit ang mga biktima ni dating heneral Jovito Palparan sa “espesyal na pagtrato umanong tinatamasa nito mula nang mahuli siya noong Miyerkules.

Sa kabila ng commitment order ng korte na ilipat siya sa Bulacan Provincial Jail, nanatili pa rin ang tinaguriang “berdugo” sa kustodiya ng National Bureau of Investigation (NBI).

Naghain si Palparan ng motion ex parte para manatili sa kustodiya ng NBI noong Huwebes. Idinadahilan niya na natatakot daw siya para sa kanyang personal na kaligtasan at mas ligtas daw siya sa NBI detention cell.

Pero para sa mga kaanak at biktima hindi na dapat magtagal sa NBI ang tinaguriang berdugo, dapat daw ikulong ito sa regular na kulungan tulad ng iniutos ng korte.

“Nasaan ang aming mga anak? Habang nandiyan siya sa NBI,” ani Erlinda Capadan, sa isang press conference ng mga kaanak at biktima ng pamamaslang at sapilitang pagkawala. “Nakakangitngit ng kalooban.”

Sabi pa ni Cadapan na tila pinoprotektahan pa ng NBI si Palparan, samantalang silang mga kaanak ng mga biktima’y walang proteksiyon.

“Bagamat natuwa ako na nahuli siya, at naawa sa hitsura niya, hindi ko pa rin siya mapapatawad,” sabi naman ni Concepcion Empeno, patungkol sa pagbabago ng hitsura ni Palparan.

Sinabi pa ni Empeno na mabuti pa raw si Palparan, nasa NBI, habang ang mga anak nila nawawala pa rin.

“Anumang oras puwedeng (si Palparan) mamamatay at maililibing nang maayos. Pero kami, hindi namin alam kung ano ang nangyari sa aming mga mahal sa buhay,” maluha-luhang sabi ni Empeno.

Giit ng dalawang magulang na ilagay sa regular na kulungan si Palparan at panagutan ang mga bintang laban sa kanya. “Duwag si Palparan, sinasabi niya noon na haharapin niya ang mga kaso niya, pero nagtago siya,” sabi ni Cadapan.

Sinungaling

Bukod sa mosyon na manatili sa NBI, may hiwalay din na mosyon si Palparan para ilipat ang pagdinig ng kaso niya. Ayon sa abogado ng mga biktima, walang batayan ang dahilang seguridad ni Palparan para ilipat ang pagdinig sa kaso gayundin ang pananatili niya sa NBI.

“Unfounded, exaggerated at malamang (na) guni-guni lang niya na may banta sa buhay niya,” ani Edre Olalia, abogado ng mga biktima at pangkalahatang kalihim ng Naitonal Union of People’s Lawyers o NUPL.

Sabi ni Olalia, mas ligtas si Palparan sa Bulacan Provincial Jail kaysa NBI dahil mas malayo ito sa korte sa Malolos.

Aabot o lampas sa 50 kilometro ang layo ng NBI sa Malolos Regional Trial Court, samantalang ilang hakbang naman ang layo ng korte sa provincial jail.

“Mas malaking rekurso para sa security details niya ang kung ibibyahe pa siya mula sa NBI,” ani Olalia.

Hindi rin daw dapat katakutan ni Palparan ang mga bilanggong pulitikal na mga miyembro ng rebeldeng New People’s Army (NPA) dahil wala na raw nakakulong na detinidong pulitikal sa Bulacan Provincial Jail.

“Isipin na lang natin, mahigit 500 ang bilanggong pulitikal at nakakalat ang mga iyan sa mga kulungan sa buong bansa. Ibig bang sabihin, hindi o wala nang puwedeng pagkulungan sa kanya dahil sa mga NPA na nakakulong?” ani Olalia.

Idinagdag pa ni Olalia na insulto sa puwersa ng militar at pulis ang sabihin ni Palparan na hindi siya kayang bantayan.

Iginiit ni Olalia na haharangin nila ang mga mosyon ni Palparan para mapanagot siya at makulong sa regular na kulungan.

Buo ang loob

Naniniwala si Olalia na makukuha nila ang paborableng desisyon ng korte laban kay Palparan dahil malakas na testigo si Raymond Manalo.

Si Manalo ay dating bilanggong pulitikal na, kasama ang kapatid, personal na tinortyur ng mga tauhan ni Palparan noong 2006 at personal na nakita ang pagpapahirap kina Sherlyn at Karen.

“Mismong ang Korte Suprema na ang nagsabi na honest, credible, at consistent na testigo si Manalo,” aniya. Ipinag-utos noong 2008 ng Court of Appeals na palayain ng militar sina Karen at Sherlyn.

Bunsod ito ng kautusan ng Korte Suprema sa isinampang writ of amparo para sa dalawa.

Idinagdag pa ni Olalia na maging sa hiwalay na mga imbestigasyon ng mga iba’t ibang grupo tulad ng Melo Commission, ni United Nations Special Rapporteur Philip Alston, ng Permanent People’s Tribunal at iba pa–lumitaw ang pangalan ni Palparan bilang nangungunang salarin sa ekstra-hudisyal na mga pamamaslang, pagdukot at iba pang paglabag sa karapatang pantao sa pagpapatupad niya ng kontra-insurhensiyang Oplan Bantay Laya.

“Pangalawang buhay ko na ito. Hindi ako papayag na di managot si Palparan,” sabi ni Oscar Leuterio sa Pinoy Weekly, isa sa mga biktima ng pagdukot at testigo laban kay Palparan.

Iginiit niya na nakita niya si Sherlyn sa Camp Magsaysay. “Ibinabalibag sila sa loob ng sasakyan nang ilipat sila sa ibang kampo, narinig ko pa na gusto nilang pagsayawin ang isa sa kanila sa haparan ng mga nag-iinumang sundalo bago sila ilipat,” ani Leuterio.

Buo umano ang loob ni Leuterio na muling makaharap ang tinagurian nilang “Lolo”–palayaw kay Palparan ng mga nasa loob ng kampo. Mabubuo lang umano ang kanyang tuwa kung “makukulong nang tuluyan at mapanagot si Palparan.”

“Grabe ang dinanas ko sa kanila. Alam ko na utos niya ang pahirapan kami. Pumutok ang ulo ko sa palo ng dos-por-dos (na kahoy). Bali rin ang kaliwa kong kamay,” salaysay ni Leuterio tungkol sa mala-impiyernong pagkakakulong sa kanya.

Para lang makalaya

Napilitan na lang daw siya na sumang-ayon sa nais ipagawa ni Palparan para lamang makalaya.

“Kinausap niya ako, tulungan ko raw sila laban sa mga NPA. Binigyan pa kami ng pera at gamot na pampalakas kasi talagang lupaypay kami,” aniya.

Ilang araw matapos siyang palayain, nagtago si Leuterio, hanggang sa maugnayan siya ng mga pari at ng grupong Karapatan.

“Para mabigyan ng hustisya ang dalawang bata, gayundin sa sinapit namin, hindi ko sasayangin ang pangalawang buhay ko. Dapat niyang pagdusahan ang ginawa niya,” sabi ni Leuterio.

Para kay Raymond Manalo, “kulang pa” ang nararanasan ni Palparan kumpara sa naranasan nilang magkapatid at iba pang biktima.

“Hindi nga siya pinosasan noong hinuli siya. Maingat pa siyang inalalayan. Kami, binartolina, pinahirapan wala naman kaming kasalanan,” aniya. Sinabi pa ni Manalo na “ubod ng sinungaling” si Palparan sa pagtanggi na may kinalaman siya sa pagkawala ng dalawang estudyante.

“Personal ko siyang nakausap, nakasama ko sa kampo si Karen at Sherlyn. Ako ang buhay na testigo,” sabi niya.

Idinagdag ni Manalo na palusot na lang ni Palparan ang pagkatakot niya, “Ngayon niya ipakita ang tapang niya dati. Takot siya sa marami niyang biktima.” sabi ni Manalo.

Bukod sa kasong kidnapping at serious illegal detention na isinampa ng mga magulang ng dalawang estudyante, may hiwalay na kasong isinampa si Manalo laban kay Palparan na kasalukuyang natutulog sa Ombudsman.

Panawagan ni Olalia, aksiyunan na at pabilisin ng Ombudsman ang pagdinig sa kaso, lalo na ngayon na nasa kamay na ng awtoridad si Palparan.

Iba pang ‘berdugo’

Kinontra naman ng Karapatan ang pahayag ni Pangulong Aquino na “wala nang berdugo” sa militar matapos mahuli si Palparan.

Sabi ng grupo, “hindi nauubusan ng berdugo” ang Armed Forces of the Philippines (AFP). “Hangga’t ipinapatupad ng gobyerno ang militaristang paraan sa pagsugpo sa armadong tunggalian, magpapatuloy ang paglabag sa karapatang pantao,” sabi ni Cristina Palabay, pangkalahatang kalihim ng Karapatan.

Sinabi ni Palabay na marami pang mga berdugo ang nasa hanay ng AFP na direktang nasa kontrol ni Aquino bilang commander in chief.

Inihalimbawa niya si Maj. Gen. Eduardo Año na dating Intelligence Service of the Armed Forces of the Philippines (ISAFP) at ngayon ay komander na ng 10th Infantry Division sa Mindanao, Major General Ricardo Visaya ngayon ay 4th Infantry Division at Col. Jake Obligado.

Ayon sa Karapatan, sangkot si Año sa pagdukot at pagkawala ni Jonas Burgos. Samantalang si Obligado naman ay kasama ni Palparan sa Timog Katagalugan. Sa Gitnang Luzon naman si Visaya, sa parehong lugar mataas ang bilang ng mga biktima ng pagdukot at pamamaslang.

Dagdag pa ni Palabay, hindi rin naiiba ang administrasyong Aquino sa nagdaang mga administrasyon na punung-puno ng mga insidente ng paglabag sa karapatang pantao tulad ng masaker, pagpatay at pagdukot.

“Sinasabi ni Aquino na wala nang berdugo? Di ba niya alam ang pagmasaker sa mag-iinang Juvy Capion, sa pagpatay kay Fr. Fausto Tentorio, Romeo Capalla at Jimmy Liguyon. Nasaan siya nang arestuhin at tortyurin ang security guard na si Rolly Panesa ng militar ng Southern Luzon Command?” ani Palabay.

Hindi raw nakakapagtaka kung naisin ni Aquino na maghangad ng ikalawang termino sa pagkapangulo. “Nagbabanta na ng pasistang diktadura (si Aquino),” ayon kay Palabay.

Sa kasalukuyan, pinaghahandaan ng mga biktima at testigo kasama ng kanila mga abogado ang arraignment ni Palparan sa Lunes.