Literal na binibilang natin ang oras bago bawian ng buhay ng gobyerno ng Indonesia si Mary Jane Veloso sa kasong drug trafficking. Hanggang sa ngayon, hindi pa rin nakikinig si Pang. Joko Widodo ng Indonesia sa panawagan hindi lamang ng kaanak ni Mary Jane at mga mamamayang Pilipino kundi ng mga mamamayan ng Indonesia at international community.

Habang nasa vigil kami kasama ng iba’t iba sektor sa tapat ng Indonesian Embassy sa Makati kagabi, pilit na pinapaalis ang mga tagasuporta ni Mary Jane. Hinahanapan kami ng permit sa araw na walang opisina. At bigla-bigla, dumating ang sandamakmak na pulis na humigit-kumulang 50 na may dalang shield at ihaharap sa mga mamamayang tanging dala ay kandila, panalangin, at panawagan sa mga gobyerno ng Indonesia at Pilipinas na huwag ng ituloy ang hatol kay Mary Jane.

Napakalapit sa akin ng isyu ng mga migrante tulad ni Mary Jane, isang ina, kapatid at anak. Ang tatay ko ay isang seaman, ang nanay ko ay isang dating domestic helper sa Hong Kong, ang mga pinsan ko ay nasa Dubai, may mga tiyo at tiya akong nasa Canada, Hong Kong, Saudi Arabia, at Singapore at ilang malalapit na kaibigang naghahanapbuhay sa ibang bansa.

Si Mary Jane ay anak ng isang manggagawang-bukid o sakada sa Hacienda Luisita na pagmamay-ari ng angkan ni Pang. Noynoy Aquino. Kalunus-lunos ang kalagayan ng mga sakada ng Luisita na nagtitiis sa barya-baryang pasahod habang nagpapasasa ang mga Conjuangco-Aquino sa yamang nililikha ng mga tulad ng tatay ni Mary Jane.

Dahil na rin sa sobrang kahirapan sa kanayunan, napilitang makipagsapalaran si Mary Jane sa Dubai bilang domestic worker ngunit bumalik makaraan ng ilang buwan dahil pinagtangkaan siyang gahasain. Muling nagbaka sakali si Mary Jane sa Malaysia. Ngunit ‘di niya alam na siya’y lolokohin ng isang kaibigan.

Si Cristina Sergio, kinakasama ng kinakapatid ni Mary Jane, ang nagrekrut at nagpakilala sa isang lalaking Aprikano sa Malaysia kay Mary Jane at inutusang dalhin ang maletang may lamang heroin. Hindi alam ni Mary Jane na may lamang droga ang bagaheng ipinadala sa kanya dahil nakatago ito sa lining ng maleta. Ang sabi sa kanya, magbabakasyon lang daw sa Indonesia tsaka babalik sa Malaysia para muling maghanap ng trabaho. Ngunit paglapag ng Indonesia, nahuli, nilitis, at nahatulan ng kamatayan si Mary Jane noong 2010, taon kung kailan nailuklok sa puwesto si Aquino. Ito’y isang trahedya hindi lamang sa pamilya ni Mary Jane ang kanyang sinapit, kundi maging sa mga mamamayang Pilipino.

Iniisip ko habang nasa vigil ako na kahit kaninong migrante ay maaaring mangyari ang nangyari kay Mary Jane. Naluluha na ko habang nagbibigay ng mensahe ng pagsuporta sa pamilya ni Mary Jane.

Hindi natin maaaring sabihing, “Ang tanga naman niya. Bakit ‘di muna niya tiningnan ang laman ng maleta? Bakit ‘di muna niya sinigurado na ligal ang pagpasok niya sa Malaysia at Indonesia?” Mga kababayan at kaibigan, hindi kasalanan ni Mary Jane at ng iba pang migrante na wala silang mahanap na disenteng trabaho at nakabubuhay na sahod sa loob ng bansa. Hindi kasalanan ni Mary Jane na maging mahirap. Hindi kasalanan ni Mary Jane na hindi siya nakapagtapos ng pag-aaral.

Ang babata pa ng dalawang anak na lalaki ni Mary Jane. Hindi ko maisip kung anong uri ng kalungkutan ang nararamdaman nila. Mahirap na ngang umalis ang iyong magulang para magtrabaho sa ibang bansa, paano pa kaya na malaman mo na papatayin ang iyong ina dahil sa kasalanang ‘di naman niya ginawa?

Sa patuloy na pagtutulak ng rehimeng Aquino sa programang K-12 at labor-export policy, lalo lamang palalalain ng gobyerno ang kalagayan ng mga manggagawa at migranteng Pilipino. Ang tugon ni Aquino sa kawalang ng hanapbuhay sa Pilipinas? Mag-abroad at magpakaalipin sa mga dayuhan! Ang galing, ano? Lalong dadami ang mga mangingibang bayan sa murang edad pagkatapos ng senior high school dahil walang trabaho kayang likhain ang pamahalaan sa loob ng bansa. Hindi na natuto sa kaso ni Flor Contemplacion na nahatulan rin kamatayan sa Singapore noong 1995. At 20 taon ang nakalipas, mayroong Mary Jane Veloso na isang biktima ng human trafficking at krisis ng lipunang Pilipino.

Kumilos tayo habang may oras pang nalalabi sa buhay ng ating kababayan. Huwag nating hayaan na isa na naming inosenteng buhay ang kitilin dahil lamang sa kapabayaan ng isang pamahalaang wala ng ginawa kundi magpapogi sa mga amo nitong dayuhan habang unti-unting pinapatay ang kanyang mga mamamayan. Sama-sama nating ipanawagan kay Pang. Joko Widodo na huwag ng ituloy ang pagpatay kay Mary Jane, dinggin muli ang kanyang kaso at sa maksimum, bigyan ng clemency at pardon at pauwiin sa kanyang pamilya.