Nagtatapos muli ang taon. Sa buwan na ito ng Disyembre, masaya ang mga manggagawa hindi lang dahil panahon ito ng kapaskuhan pero dahil na rin sa takdang pagbibigay ng kanilang inaasahang 13th month pay.

Ang 13th month pay ay inutos na ibigay sa mga manggagawa ng Presidential Decree (PD) No. 851 na nilagdaan ni Pangulong Ferdinand Marcos noong 1975.

Sa panahon ng diktadurang Marcos, ang mga manggagawa o empleyado lang na sumasahod ng mas mababa sa P1,000 bawat buwan ang may karapatan sa 13th month pay.

Inamyendahan naman ni Pangulong Corazon Aquino ang 13th month pay law sa pamamagitan ng pagtanggal sa P1,000 limitasyon, para mas marami ang makikinabang sa batas na ito.

Sa ngayon, ang 13th month pay ay ang dagdag na sahod na binibigay sa mga manggagawa na nakapagtrabaho sa kompanya nang hindi bababa sa isang buwan sa loob ng isang taon.

Lahat halos ng manggagawa, kahit anumang posisyon niya sa kompanya, maliban lang kung siya ay isang managerial employee, ay may karapatang mabayaran ng 13th month pay.

Kung ikaw ay isang contractual o project employee, obligado ring magbayad sa iyo ang manedsment ng 13th month pay.

Ngunit kung ikaw ay isang freelancer o manggagawang binabayaran ng kompanya sa specific work or task basis, hindi obligadong magbayad sa iyo ng 13th month ang kompanya, maliban na lang kung ikaw ay binabayaran sa piece- rate basis.

Sa madaling sabi, walang 13th month pay ang mga jeepney driver dahil sila ay binabayaran batay sa commission basis. Ganun din ang mga family driver, maliban sa mga bus driver na may tinatanggap na regular na sahod mula sa kompanya.

Pati ang mga kasambahay, ayon sa Batas Kasambahay na inaprubahan noong 2013, may karapatan tumanggap ng kanilang 13th month pay.

Magkano naman ang binabayad bilang 13th month pay? Ito ay dapat 1/12 ng kinita o sinahod ng empleyado sa loob ng isang taon. Maaari itong madagdagan batay sa praktis o polisiya ng kompanya o hindi kaya, ayon sa collective bargaining agreement na umiiral sa kompanya.

Kasali ba sa pag-kompyut ng 13th month pay ang ibang kinitang benepisyo ng manggagawa katulad ng kanyang vacation leave, maternity leave o paternity leave, sick leave, overtime, night differential at holiday pay?

Hindi kasali ang mga ito. Tanging ang basic pay ng manggagawa ang dapat kasali sa pag- kompyut ng kanyang 13th month pay.

Sa usapin naman ng panahon, kailangang ibigay ng kompanya ang 13th month pay nang hindi lalampas sa Disyembre 24 ng taon. Maaaring hatiin ng kompanya ang pagbigay nito sa dalawang installment: isa sa Mayo bilang paghahanda sa pagbukas ng klase sa Hunyo, at isa sa Disyembre.

Makakuha ka rin ba ng iyong 13th month pay kapag ikaw ay nag-bitiw o natanggal sa iyong trabaho? Oo, basta ba’t ikaw ay tumagal nang isang buwan sa iyong trabaho.

Marami ring nagtatanong kung ang 13th month pay ba ay may kaibahan sa Christmas bonus. Malaki ang kaibahan ng dalawa.

Ang Christmas bonus ay ibinibigay ayon sa kagandahang loob ng kompanya. Hindi obligadong magbigay nito ang kompanya sa kanyang mga empleyado. Ang 13th month pay naman ay kailangang ibigay ng kompanya dahil inuutos ng batas ang pagbabayad nito.

Kadalasan ang 13th month pay ay hindi pinapatawan ng buwis. Dati, kapag hindi lumampas sa P82,000.00 ang tinanggap mong 13th month pay ay hindi ka papatawan ng buwis. Ngayon, ayon sa TRAIN law, kailangang lumampas sa P90,000.00 ang iyong 13th month pay para ito mapatawan ng buwis.

Sa panahon ng pandemya ng Covid-19, obligado bang magbigay ng 13th month pay ang isang kompanya sa kanyang mga manggagawa?

Sa isang Labor Advisory na nilabas ng Department of Labor and Employment (DOLE) kamakailan lang, nilinaw ni Secretary Silvestre Bello 111 na ang isang kompanya ay hindi nila papayagang humingi ng exemption o deferment sa pagbabayad nila ng 13th month pay sa kanilang manggagawa.

Oo nga naman, wala ngang probisyon ang PD 851 na nagbibigay ng pahintulot sa mga kompanya na hindi magbayad ng 13th month pay sa kanilang manggagawa.

Bagamat sa Implementing Rules ng PD 852 ay binibigyan sila ng karapatan para humingi ng exemption sa DOLE Secretary, ito ay noong Enero 15, 1976 lang at hindi na pinahaba pa.

Kaya kahit tinatayang aabot sa 400,000 micro, small, and medium enterprises ang mahihirapang magbayad ng 13th month pay sa kanilang mga empleyado dahil sa pandemya, iginiit pa rin ni Sec. Bello na dapat bayaran ito ng kompanya. Ito ay inuutos ng batas at hindi pwedeng talikuran o balewalain, sabi pa niya.

Nilinaw din ni Sec. Bello na ang mga kompanya ay obligadong gumawa ng online report sa DOLE tungkol sa ginawa nilang pagbayad ng 13th month pay sa kanilang mga manggagawa nang hindi lalampas sa Enero 15, 2022 sa pamamagitan ng DOLE Establishment Report System.

Ang tanging paraan, sabi ni Sec. Bello, kung nahihirapan ang isang kompanya sa pagbayad ng 13th month pay sa kanyang mga empleyado, ay ang pag-usapan ito para makamit ang isang win-win solution.

Maaaring pumayag ang mga manggagawa na installment na babayaran ang kanilang 13th month pay ng kanilang kompanya. O di kaya, pwede ring humiram ng pera sa pamahalaan ang mga kompanya sa pamamagitan ng loan program sa ilalim ng Department of Trade and Industry (DTI) katulong ng financing arm nito, ang SB Corporation.

Pwedeng humiram ang isang micro and small enterprise ng pera mula sa SB Corporation para pambayad sa 13th month pay ng kanyang mga empleyado.

Ang halagang makukuha ng kompanya ay maaaring gamitin sa 13th month pay ng hanggang 40 na manggagawa sa halagang P12,000,00 bawat isa. Walang interes ang utang na ito at hindi rin kailangan ang collateral. Ang pagbabayad nito ay nasa loob ng 12 buwan o isang taon.

Upang maging karapat-dapat sa programang ito, dapat hindi lalampas sa 40 na manggagawa ang isang kompanya at nakapagpatupad ng flexible work arrangement na nakarehistro sa DOLE Establishment Reporting System.

Mga 25 loan applications na nagkakahalaga ng mahigit P5 milyon na ang naaprubahan ng SB Corporation hanggang unang linggo ng Nobyembre 2021. Inaasahang lalong dadami ito hanggang wala pa ang Disyembre 24.

Sa mga paraang itong ginagawa ng gobyerno upang mabayaran ang 13th month pay ng mga manggagawa, meron pa rin bang mga kompanyang hindi nagbabayad nito?

Katiting lang ang halaga ng 13th month pay ngunit nakakalungkot sabihin na mayroon pa ring mga kompanyang lumalabag sa batas na ito.

Ayon kay DOLE Undersecretary Ana Dione, hindi bababa sa 1,300 na kompanya ang hindi nagbayad ng 13th month pay sa kanilang mga empleyado noong nakaraang taon.

Paano natin maitatama ang bagay na ito? Wala tayong nakikitang solusyon sa suliraning ito kundi ang lalong pag-iibayuhin ang pagkakaisa ng uring manggagawa.

Featured photo from Pexels.