Sa huling buwan ng taon, maraming mga manggagawa ang naghihintay ng biyaya mula sa kani-kanilang kompanya.

Ipagdiriwang kasi natin ang Pasko sa buwan ng Disyembre. Ito rin ang buwan kung kailan dapat magbigay ng dagdag na sahod ang isang kompanya o opisina sa kanyang mga manggagawa.

Ang biyayang aking tinutukoy ay walang iba kundi ang 13th month pay.

Ang 13th month pay ay ang benepisyo o karagdagang sahod na dapat ibigay ng isang kompanya o opisina sa pribadong sektor sa mga empleyado nito.

Nagsimula ito noon pang panahon ni Pangulong Ferdinand Marcos Sr. sa pamamagitan ng Presidential Decree (PD) 851 na nilagdaan niya noong Dis. 16, 1975.

Ayon sa PD 851, ang benepisyong ito ay makukuha lamang ng mga manggagawang tumatanggap ng pangunahing sahod na hindi aabot sa P1,000 bawat buwan.

Subalit noong 1986, panahon ni Pangulong Corazon Aquino, tinanggal ang limitasyon na P1,000 bawat buwan .

Kaya ngayon, kahit magkano ang iyong sinasahod basta’t maituturing kang isang rank-and-file employee sa pribadong sektor, kahit ano man ang iyong posisyon, designasyon o employment status, ay dapat kang bayaran ng 13th month pay.

Para maituring kang rank-and-file employee, dapat ikaw ay ordinaryong manggagawa lamang at hindi ka isang manedyer o superbisor sa kompanyang iyong pinapasukan.

Dagdag pa rito, dapat ikaw ay nakapagtrabaho sa kompanya nang aabot sa isang buwan sa loob ng isang taon.

Maaari pa ring magbigay ang kompanya ng mga benepisyo sa kanyang mga manager, supervisor at mga manggagawang ayon sa batas ay walang karapatan sa 13th month pay. ‘Yon nga lang, iba ang pwedeng itawag ng kompanya sa benepisyong ito at hindi 13th month pay.

Ano naman ngayon ang mga pagawaan o mga amo na hindi obligadong magbigay ng 13th month pay sa kanilang mga empleyado?

Kapag ang isang pagawaan ay maituturing na nalulugi o distressed, hindi ito obligadong magbigay ng 13th month pay sa kanyang mga manggagawa. 

Dati, ang mga katulong o kasambahay ay wala ring karapatang bayaran ng 13th month pay. Ngunit ngayon, dahil sa Kasambahay Law, dapat na rin silang bayaran ng 13th month pay.

Ang mga family driver naman ay wala ring karapatang bayaran ng 13th month pay maliban lamang kung nakalagay sa kanilang kontrata ang karapatang ito.

Ang mga contractual employees naman ay may karapatan din sa 13th month pay , katulad sa mga regular na manggagawa.

Ang mga kawani ng pamahalaan, ayon sa batas, ay hindi sakop nito. Ngunit hindi ito nangangahulugan na wala silang nakukuhang benepisyo mula sa gobyerno pagdating ng Disyembre o bagong taon. Dangan nga lang, iba at hindi 13th month pay ang tawag dito.

Paano ba ang pagkuwenta kung magkano ang dapat na 13th month pay ng isang empleyado o manggagawa?

Ang formula sa bagay na ito ay simple lang: total basic salary na kinita ng manggagawa sa loob ng isang taon divided by 12. Ito ang halaga ng 13th month pay na dapat ibayad sa kanya.

Kasama sa batayang sahod ang lahat ng bayad o kita na natatanggap ng empleyado para sa serbisyong kanyang ginawa, subalit hindi kasama ang mga allowance at benepisyong pera na hindi itinuturing na bahagi ng regular o batayang sahod ng manggagawa.

Halimbawa nito ang halaga ng ‘di nagamit na vacation at sick leave, overtime, night differential at holiday pay. Hindi rin kasali ang maternity o paternity benefits sa pagkwenta ng 13th month pay. 

Para makatiyak na ang mga opisina o negosyo ay sumusunod sa 13th month pay law, inuutos ng batas na magsumite sila ng report sa Department of Labor and Employment (DOLE) tuwing Enero ng susunod na taon.

Ang mga provincial at regional DOLE office ang naatasang magbantay sa kanila kung naibibigay ba nila sa kanilang manggagagawa ang benepisyong ito. Maaaring ibigay ang 13th month pay nang huwag lalampas sa Disyembre 24 ng bawat taon.

Ang formula sa bagay na ito ay simple lang: total basic salary na kinita ng manggagawa sa loob ng isang taon divided by 12. Ito ang halaga ng 13th month pay na dapat ibayad sa kanya.

Sa isang kaso (Dynamiq Multi-Resources Inc. vs. Orlando Genon, GR. No. 239349) na dinisisyunan ng Korte Suprema noong Hunyo 28, 2021, kasama sa mga naging usapin ang tungkol sa 13th month pay.

Sa nasabing kaso, nagtrabaho bilang truck driver si Orlando sa Dynamiq Multi-Resources Inc., isang hauling company. 

Nagsimula siyang magtrabaho rito mula Setyembre 10, 2009 hanggang sa kanyang resignation noong Hunyo 3, 2014.

Sa kanyang pagtatrabaho sa kompanya, hindi siya binayaran nito ng kanyang 13thmonth pay. Siningil ito ni Orlando nang siya ay mag-resign ngunit tumangging bayaran ito ng kompanya. 

Pinakita niya ang kanyang itinerary at mga payslip ngunit hindi ito binigyang halaga ng kompanya.

Ang sabi kasi ng kompanya, isang independent contractor si Orlando at hindi ito empleyado ng kompanya. Bilang patunay, nilabas nila ang kanilang kontrata kung saan pirmado ni Orlando .

Nagdemanda sa Labor Arbiter si Orlando at siya ay nanalo. Kabilang sa pinabayaran ng Labor Arbiter sa kompanya ang 13th month ni Orlando. 

Nag-apila ang kompanya sa National Labor Relations Commission (NLRC) at binaliktad nito ang hatol. Pinanalo nito ang kompanya at dinismiss ang reklamo ni Orlando. 

Si Orlando naman ngayon ang umakyat sa Court of Appeals (CA). Sa kanyang apela, inargumento ni Orlando na siya ay isang regular na empleyado ng kompanya at dapat lamang siyang bayaran ng 13th month pay nito.

Nanindigan naman ng kompanya na hindi talaga nila empleyado itong si Orlando dahil siya ay binabayaran lamang ng commission at walang regular na sahod. Pinakita nila ang mga payslip ni Orlando bilang patunay na siya ay binabayaran lamang ng commission kaya hindi siya dapat bayaran ng 13th month pay, giit ng kompanya .

Sa desisyon ng CA, binaliktad nila ang desisyon ng NLRC at pinanalo si Orlando. Ang sabi ng CA, kapani-paniwala ang argumento ni Orlando na siya ay empleyado ng kompanya kaya dapat lamang siyang bayaran nito ng kanyang 13th month pay.

Ang kompanya naman ngayon ang umakyat sa Korte Suprema. Tulad ng dati, inulit nito ang argumento na hindi nito empleyado si Orlando at binabayaran ito ng commission kaya’t wala siyang karapatang manghingi ng 13th month pay sa kompanya.

Sa desisyon ng Korte Suprema, kinatigan nito si Orlando. Sinabi ng Korte Suprema na si Orlando ay isang regular na manggagawa na may karapatan sa 13th month pay. 

Para ang isang manggagawa na maituring na regular sa kanyang trabaho, nilinaw ng Korte Suprema na may apat na pangangailangang dapat matugunan.

Una, kailangang pinili siya parang maging manggagawa o empleyado ng kompanya. Pangalawa, kailangang ang kompanya mismo ang nagbabayad sa kanyang sahod. Pangatlo, kailangang ang kompanya rin ang may karapatang magtanggal sa kanya sa kanyang trabaho. At pang-apat, kailangang ang kompanya rin ang may karapatang kumuntrol kay Orlando pagdating sa gawain kaugnay ng kanyang trabaho.

Lahat ng mga rekisitos na ito ay makikita sa kaso ni Orlando, sabi ng Korte Suprema. Kaya walang duda na siya ay isang regular na empleyado na dapat bayaran ng kanyang 13th month pay.

Hindi baleng ang sahod sa kanya ay depende sa bilang ng biyaheng kanyang nagawa. Binabayaran pa rin siya ng kompanya pagdating dito . Ang bayad sa kanya ay maituturing na kanyang sahod mula sa kompanya na nagpapakita lamang na empleyado siya nito.

Inutos ng Korte Suprema ang pagbayad ng 13^th month pay dito kay Orlando.

Kaya mga mambabasa, huwag kalimutang igiit sa inyong pinagtatrabahuhan ang tungkol sa inyong 13th month pay.

Mahalaga ito lalo na at walang nagawa ang kasalukuyang administrasyon sa patuloy na pagtaas ng bilihin.