Mamuhay nang marangal, hindi lang nang mahusay. Manatili sa Pilipinas, huwag mangibang-bansa. Maging bahagi ng solusyon, hindi ng problema. Ito ang mensahe ng huling lektura ngayong semestre ni Prop. Solita “Mareng Winnie” Monsod, ng School of Economics ng Unibersidad ng Pilipinas-Diliman, sa kanyang mga estudyante. Laman ito ng video na kinuha ng isang estudyante, inilagay sa YouTube, at malaganap na ngayon. Bilang pansemestreng ritwal, nagtatapos si Monsod – tulad ng mga talumpati at polyeto ng mga aktibista – sa panawagan ng pagkilos sa kanyang mga estudyante.

Naghahain si Monsod ng diskurso ng paglilingkod sa bayan na kaiba at katunggali ng diskurso ng Kaliwa – kahit tugma sa ikalawa sa pagkontra sa katiwalian at kabuktutan sa gobyerno’t negosyo, at sa paghimok sa mga Pilipino na maglingkod sa sariling bansa. Hindi lantad ang pampulitikang tunguhin ng panawagan niyang malinis o marangal na maglingkod sa bayan. At hindi ito kailangang ilantad pa; isang semestre at mahigit nang ibinabad ang utak ng mga tagapakinig sa ekonomiks na neoliberal: laging mali sa ekonomiya ang Kaliwa, ang kailangan ay Estadong matatag at pamilihang malaya.

/1/

Tama naman ang panawagang manatili sa Pilipinas at huwag mangibang-bansa. Ang problema sa paliwanag ni Monsod, namaliit-nasukol na ang paglilingkod sa bayan sa isang transaksyong pampamilihan (market transaction): dahil nga sinubsidyuhan ng sambayanan, sa pamamagitan ng gobyerno, ang edukasyon ng mga estudyante ng UP, dapat lang na maglingkod sila sa sambayanan – at magagawa lang nila ito kung mananatili sila sa Pilipinas. May talab siguro ito sa mga estudyanteng binomba ng neoliberal na ekonomiks, pero ito lang ba ang kayang sabihin ng mahal na propesora?

Paano na ang mga estudyante ng “Ateneo de La Salle”? Ang mga taga-AMA at taga-pribadong paaralang pang-nursing? Okey lang silang mangibang-bansa? Dahil gusto ni Monsod na gumamit ng batayang empirikal, hindi mapapasubalian at madaling maintindihan lalo na sa ekonomiks na neoliberal, sumandig siya sa usapin ng subsidyo – at naging dahop na dahop ang panawagang maglingkod sa bayan. Wala man lang pagkalinga sa mahihirap at nangangailangan? Pakikiramay-pakikiisa sa kapwa? Paglaban sa mga nagsasamantala at nang-aapi? Pagtutol sa mga nang-aabusong “gago”?

/2/

Maaaninag sa mga pahayag ni Monsod kung ano ang tinutukoy niyang “problema” ng bansa: ang pagiging makasarili – pero mas ng mga taong-gobyerno kaysa ng mga mamamayang nangingibang-bansa. Ang “solusyon”: paglilingkod nang marangal at may integridad. Nakabatay ang panawagang maglingkod nang marangal at may integridad sa moralidad ng panggitnang uri. Ipinagpapalagay na nakasalalay sa indibidwal na kagustuhan at pagpapasya ang pagkakaroon o pagkawala ng katiwalian, at posibleng mawala o ibayong mabawasan ang katiwalian sa kasalukuyang sistema.

Kung “mamumuno” lang nang marangal at may integridad ang mga kaharap niyang “lider,” sinasabi ni Monsod na sa malao’t madali ay magiging katulad na ang Pilipinas ng mauunlad na bansa sa mundo. Tugma ito sa imperyalistang pagbibigay-katwiran sa kahirapan ng Pilipinas: ginawa na ng kapangyarihang neo-kolonyal ang lahat, pero… Iba-iba man ang karugtong, ang sinisisi ay ang kultura at kagawian ng mga native. Tugma rin ito sa neoliberal na panawagan para sa mas kaunting Estado at mas malayang pamilihan. Malinaw: hindi istrukturang panlipunan ang kailangang baguhin.

/3/
Sigurado, hindi pagiging aktibista ang ibig sabihin ni Monsod ng paglilingkod sa bayan. Pwedeng paglilingkod sa World Bank, IMF at ADB, pinakareaksyunaryong mga pulitiko at militar, o pinakakontra-manggagawang mga negosyante. Ito ang bisa ng pagturing sa paglilingkod sa bayan bilang transaksyong pampamilihan: hindi kailangang makiisa sa aktwal na mga kababayan at pumanig sa tunggalian sa lipunan. Ito rin ang bisa ng panawagan para sa pamumunong marangal at may integridad: hindi kailangang magbago ng istrukturang panlipunan, kundi ng kultura at kagawian lang.

Nakakatawa ang banta ni Monsod na mumultuhin niya ang mga lalabag sa hinihiling niya. Patunay ang pagkakalahad niyang hindi lang dating ang pareho sa kanila ni Joy Viado kundi talentong pang-komedya. Larawan iyun ng paninindigan at enerhiya niya: tatagos hanggang sa kabilang buhay. Komportableng pagpapakita ito ng marubdob na paninindigan para sa mga petiburgis: pwede pagkatapos mamatay pero hindi habang nabubuhay. At larawan din ang pagmumulto niya ng neoliberalismo: patay na, batay sa kasalukuyang depresyong pang-ekonomiya, pero naggigiit pa rin ng mga gusto’t dikta.

/4/

Sa sanaysay niyang “Nobody has to be vile,” inupakan ni Slavoj Zizek, pilosopong Slovenian, ang mga “komunistang liberal” – mga multi-milyonaryong negosyanteng gumagawa ng mga pahayag at aksyon kontra sa pinakamalulubhang epekto ng kapitalismo. Aniya, “Ang mismong [George] Soros na nagbibigay ng milyun-milyon para pondohan ang edukasyon ay nakawasak sa buhay ng libu-libo salamat sa kanyang pampinansyang ispekulasyon at sa gayon ay lumikha ng mga kalagayan para sa pag-usbong ng suklam sa iba (intolerance) na kanyang tinutuligsa.” Magandang halimbawa!

Sa usapin ng karangalan at kahusayan, hindi ba’t pinili ni Monsod, sa isyu ni Gloria Macapagal-Arroyo, ang kahusayan higit sa karangalan? Kaibang-kaiba sa aktibong pagpanawagan niya na magbitiw sa pwesto si Joseph Estrada noon, tinanggihan niyang manawagan kay Arroyo na magbitiw. Bakit daw? Eh sinong ipapalit natin? Si Noli de Castro? Eh walang alam sa pamumuno iyun! Hindi rin naman marangal si De Castro dahil nga nagkapit-tuko kay Gloria, pero hindi siya damay sa maraming eskandalong kinasangkutan ng huli. Kahusayan ang pinili rito ni Monsod, hindi ang karangalan.

Sa usapin ng panawagang manatili ang mga estudyante sa bansa, hindi ba’t mas malaki ang nagawa ni Monsod para itaboy sila sa ibayong dagat? Bilang isa sa mga tampok na taguyod ng mga patakarang neoliberal, itinulak niya ang lalong pagtatakwil ng Estado sa tunay na reporma sa lupa at pambansang industriyalisasyon na tanging pag-asa ng mga mamamayan na magkaroon ng tumatagal at nakabubuhay na kabuhayan sa bansa. Hindi mapipigilan ng pangangaral niya ang paglikas-pagtakas ng mga mamamayan sa bansang iniluwal ng mga pagpapayo at pagbibigay-katwiran niya bilang ekonomista.

11 Oktubre 2010