The hottest spot north of Havana…
– Barry Manilow

Bukod sa natalo ang Democratic Party ni Presidente Barack Obama sa Republican Party, na isang datos, nagkakasundo sa limang bagay, sa minimum, ang mga nabasa kong pagsusuri sa kakatapos na eleksyong mid-term sa US. Una, naging referendum ang eleksyon sa dalawang-taong panunungkulan ni Obama bilang pangulo. Ikalawa, lumaki ang suporta ng Republicans habang kumitid naman ang sa Democrats. Ikatlo, sentral na usapin sa pagboto ng mga mamamayang Amerikano sa eleksyong ito ang ekonomiya. Ikaapat, malaki-laki ang papel ng Tea Party sa naging takbo at resulta nito. At ikalima, mapagpasya ang resulta sa magiging mga hakbangin ng rehimeng Obama.

Mabigat talaga ang kalaban ng rehimeng Obama sa eleksyong ito – hindi pa ang Republicans, kundi ang pinakamatinding krisis pang-ekonomiya na tumama sa US at iba pang imperyalistang bansa simula noong Matinding Depresyon ng dekada 1930. Sinasabing walang kaparis ang kawalang-trabaho sa US ngayon. Dapat palawakin, gayunman, ang pagsuri sa mga ugat ng krisis lampas sa sisihan sa antas ng propaganda ng mga paksyon ng naghaharing uri sa US – na kesyo ang rehimeng W. Bush talaga ang maysala at iba pa. Krisis ito ng mismong pandaigdigang sistemang kapitalista na US ang nasa sentro, at naging instrumento lamang ang maraming rehimen sa takbo nito.

Tila malinaw ang pagkakahati ng mga komentarista sa paghusga sa mga nagawa ng rehimeng Obama sa dalawang taong pagharap sa krisis. Ang mga maka-Kanan, nagsasabing masyadong marami ang nagawa nito. Ang ibang maka-Kaliwa naman, syempre pa, ang kabaligtaran: masyadong kaunti ang nagawa nito. (Kakatwang sa una bumabagsak ang isang komentaryong lumabas sa Philippine Daily Inquirer.) Tugma ang una sa retorika ng “Amerikanong paraan ng pamumuhay” na ginamit ng mga kalaban ni Obama. Tumuturol naman ang ikalawa sa retorika ng “pagbabago” na ipinangako niya noong eleksyon – at, walang duda, ang siyang dahilan ng pagkapanalo niya noon.

Makikita ito sa mga pahayag ni Obama mismo. Kwento ni Tariq Ali, noong nasa harap si Obama ng mga liberal na manonood ng The Daily Show ni Jon Stewart, inamin nitong “Noong ipinangako namin ang ‘pagbabagong pwede ninyong paniwalaan,’ hindi ito ‘pagbabagong pwede ninyong paniwalaan sa loob ng 18 buwan’.” Ang “Yes, we can” pala ay “Yes we can but…” Matapos naman ang eleksyon, sa harap ng pagkatalo ng kanyang partido, yumukod siya: “Sa tingin ko, may mga panahong sinabi lang natin na gawin natin ang isang bagay, sa halip na mag-alala kung paano natin ito ginagawa. At sa tingin ko’y isang problema ito. Nagbabayad ako ngayon sa pulitika dahil dito.”

Sa kongkreto, ganito: sa harap ng napakatinding krisis pang-ekonomiya, maraming ginawa si Obama pabor sa mga naghaharing uri at sa sistemang kapitalista sa US. Kasama rito ang hindi pagtupad sa mga ipinangako noong eleksyong 2008, tampok ang pagtigil sa mga gerang inilunsad ng rehimeng W. Bush. Sinagpang ng Republicans ang mga kakaibang hakbangin niya para pasamain siya, ilarawan ang rehimen niya bilang “sosyalista” o, sa salita niya, “klasikal, tradisyunal na malaking gobyernong liberal.” Pero ito lang ang naging porma ng pagkadisilusyon ng mga mamamayan dahil hindi “nalutas” ng mga hakbangin niya ang krisis – dahil din maka-kapitalista ang mga ito.

Sa pagkadisilusyong ito pinakilos ng Republicans ang kanilang abanteng base, na ang isang tampok na porma ay ang Tea Party – “isang popular na kilusang sangkot sa (kalakha’y) di-marahas na pakikitunggaling makauri. Tinig ito ng bulnerableng Kristiyanong puting mga uring nakakababa at panggitna. Nasa krisis ang mundo nila, gumuguho sa paligid nila. Ang dating kinaiinggitang pribilehiyong panlipunan nila na nakabatay sa lahi (race) ay hindi na nagbibigay ng proteksyon sa pagpapahirap ng kapitalismong corporate. Bilang tugon, nagkuta sila sa ligtas na muog ng galit at humanay sa absolutismong ideolohikal at moral… ng mga paksyon ng super-yaman…”

Ang problema, sa kasaysayan, napakahalaga pala ng mga eleksyong mid-term para sa mga presidente ng US: ito ang nagtatakda ng magagawa nila sa natitirang panahon sa termino. Ayon kay John Nichols, naitulak lang ni Franklin Delano Roosevelt ang New Deal bilang tugon sa Matinding Depresyon noong dekada 1930 matapos manalo ang mga kapartido niyang Democrats. Todong naipatupad naman ni George W. Bush ang mga mapandigma at militaristang patakaran niya matapos manalo ang kapwa- Republicans. Waring naprenuhan naman ang mga gustong gawin nina Ronald Reagan at Bill Clinton sa kani-kanyang termino noong natalo ang mga kapartido nila.

Kaya nga mapapaisip ka tuloy: hindi kaya sinadya ni Obama at ng rehimen niya na matalo sa eleksyong ito at hindi tuparin ang mga ipinangako? Tutal, sabi ni Alexander Cockburn, “Hindi siya naglatag ng nakakakumbinsing temang pampulitika, hindi naglunsad ng epektibong opensa, sumandig sa team ng mga tagapayo na kaduda-duda ang kakayahan, at kinapos na ng hangin. Siya mismo, sinubukang mangampanya pabor at kontra sa epektibong papel ng gobyerno, ginawa ang pambatang paghahalintulad sa pambahay at pampederal na badyet, naghatid ng sali-saliwang mga mensahe, nilustay ang tiwala ng mga kabataan at ng mahalagang bahagi ng mga independyente.”

“Kung gusto, may paraan; kung ayaw palaging mayroong dahilan.” Ito ang iginigiit ni Richard Anderson-Connolly. Sa kabila aniya ng tagumpay ni Obama sa eleksyong 2008, nangako ang huli ng “bipartisanship” at binigyang-halaga ang mga manghaharang sa mga ipinangakong reporma. Ayon sa manunulat, mas “makatwirang” interpretasyon sa mga nangyari na “nilayon ni Obama na isabotahe ang kanyang repormistang adyenda o, mas tiyak, walang gayong adyenda si Obama at gumamit lang siya ng retorikang repormista.” Baka naman talagang naipit lang si Obama sa matinding krisis? O baka talagang naipit siya sa matinding krisis kaya ganito na lang ang ginawa niya?

Hindi ko alam kung ano ang wastong maka-Kaliwang taktika sa eleksyon sa US, kung ano ang mas papakinabangan ng mga mamamayang Amerikano at ng kilusang Kaliwa sa matagalan: Ang todo-todong paglalantad-pagmumulat na walang pagkakaiba ang mga Democrats at Republicans at bulok ang eleksyon sa sistemang kapitalista? O ang pumasok sa argumentong “lesser evil” tuwing may eleksyon – gaya ng tinutuligsa ni Anderson-Connolly sa mga liberal na may “antas ng pagiging utu-uto” para maniwalang talagang may adyendang repormista si Obama? Ang hinala ko, ang una ang pangunahin at maaaring pumasok sa ikalawa kapag may konsiderasyong taktikal.

Anu’t anuman, kaawa-awa ang moda rito ng iginagalang na progresibong direktor-dokumentaristang si Michael Moore, bagamat sa kalakha’y mas marami siyang positibo kaysa negatibong nagawa para sa Kaliwa. Nasa balangkas pa rin siya ng “Itulak si Obama na maging maka-mamamayan” sa pagpapakita ng mga paraan para mailigtas ni Obama ang sarili – sa pagiging maka-mamamayan nga. Hindi kaya’t panahon na para pag-ibahin ang interes ng mga mamamayang Amerikano sa interes ni Obama at sukatin-tuligsain ang huli batay sa una? Para pawiin ang mga ilusyon at igiit na ang sama-samang pagkilos talaga ng mga mamamayan ang magluluwal ng pagbabago?

Pumatol noon sa moda ni Moore at ng iba pa si Richard Seymour, sosyalistang blogger. Batay sa isang pahayag ni Roosevelt, ito ang kongklusyon niya: “Aral ng kwento: kung gusto ninyo talagang maging katulad ni [Roosevelt] si Obama, bantaan ninyo siya ng rebolusyon.” Malinaw na mas matapang ito sa disposisyon ni Moore, pero bukas sa misinterpretasyon. Hindi naman pagtutulak sa isang rehimen ng naghaharing uri na maging maka-mamamayan ang layunin ng pagsusulong ng rebolusyon. Mas masahol: hindi makakaabante ang pagsusulong ng rebolusyon kung matatali ito sa ganitong layunin. Hindi paggamot sa sistema ang layunin ng rebolusyon, kundi pagpalit dito.

Iyan ang kaibahan ng “rebolusyon” na isinusulong ng Akbayan at ng rebolusyon ng pambansa-demokratikong Kaliwa – na lalong tumining sa ilalim ngayon ng rehimen ni Noynoy Aquino. Kung hindi sila madidisilusyon o kakalas sa malao’t madali, maisasama sila sa hukay ng rehimeng ito – bagamat ngayon pa lang ay mas malinaw nang instrumento sila ng rehimen kaysa kritiko nito. Mga tanga lang, tulad ng mga taong-midya ng rehimen, ang magsasabing walang batayang ikumpara si Obama kay Noynoy. Nasa delikado talaga ang lagay ng mga naghaharing rehimen dahil sa krisis pandaigdig. At ang nagbibigay ng pag-asang hungkag, mas masaklap ang lagapak.

09 Nobyembre 2010