“the dead will they
speak to the silences swallowed
with bulldozed earth”
– The Gift of Memory, Suheir Hammad

*    *    *

Ang unang lapit ko sa sitwasyon ng Gaza ay mula sa mga libreng magasin na ipinapadala sa akin ng isang denominasyong Kristiyano sa US.

Bukod sa mga paliwanag at pagbanggit sa Bible verses, naglalaman din ang mga magasin ng scanned photos ng news clippings.

*    *    *

Madalas nilang isama ang larawan ng noon ay Israeli prime minister Yitzhak Rabin at Palestinian leader Yasser Arafat na kinakamayan ang isa’t isa.

Sa gitna nina Rabin at Arafat si dating US president Bill Clinton. Ang okasyon: pirmahan ng Oslo I peace accords, sa pagitan ng rehimeng Israel at ng Palestine Liberation Organization (PLO), noong 1993.

Si Uncle Sam na naman ang nagbalik ng kaayusan sa isang bahagi ng mundo.

*    *    *

“I come bearing an olive branch in one hand, and the freedom fighter’s gun in the other. Do not let the olive branch fall from my hand.”
– Yasser Arafat

*    *    *

Matapos ang dalawang taon, iniligpit (in-assassinate) si Rabin. Noong 2004, namayapa si Arafat. Napakaraming haka sa dahilan ng kanyang pagkamatay, kasama na ang pagkalason.

*    *    *

“To our land, and it is a prize of war,
the freedom to die from longing and burning”
– To Our Land, Mahmoud Darwish (salin ni Fady Joudah)

*    *    *

Huminto ang pagdating ng mga libreng babasahin galing sa US. Pero muli kong natagpuan ang PLO sa mga halimbawa ng nagsusulong ng armadong pakikibaka sa mundo, kasama ng Moro Islamic Liberation Front (MILF).

Sa katunayan, nagbigay ng parangal si Gregorio “Ka Roger” Rosal, spokesperson ng Communist Party of the Philippines, kay Arafat at maging kay Hashim Salamat na siyang nagtatag ng MILF.

*    *    *

Paano haharapin ang Hamas? Wala ito sa listahan ng mga grupong nagsusulong ng armadong pakikibaka. Hindi gaya ng Fatah (dating Palestine National Liberation Movement).

Ito ang madalas ipanakot sa mga nakikiisa sa panawagan para itigil na ang pambobomba sa Gaza: na teroristang organisasyon ang Hamas, kaya dapat silang tirisin.

*    *    *

“Children children children children of Gaza
Streets, markets, houses are full of children
Gaza is a giant by the shades of children fighting with foes
Children sing a song in the arms of death”
– Gaza, Metín Cengíz (salin ni Volkan Hac?o?lu)

*    *    *

Ginagawa lang daw human shield ang mga bata. Mga larawan ng mga patay na bata ang ipinakakalat ng Hamas, para maawa tayong lahat. Para sila ang kampihan natin.

*    *    *

Sa isang episode ng TV series na Tyrant, pinagbabaril ang mga binatilyong nakaisip na i-hostage ang manugang na babae ng presidente ng rehimeng Abbudin.

Mabuti na raw iyon, sabi ng army general. Kung papalayain ang mga binatilyo, lalaki lang silang mga terorista at baka ang mga lider pa ng rehimen ang mapatay.

*    *    *

“The difference between the revolutionary and the terrorist lies in the reason for which each fights. For whoever stands by a just cause and fights for the freedom and liberation of his land from the invaders, the settlers and the colonialists cannot possibly be called terrorist, otherwise the American people in their struggle for liberation from the British colonialists would have been terrorists; the European resistance against the Nazis would be terrorism, the struggle of the Asian, African and Latin American peoples would also be terrorism, and many of you who are in this Assembly hall were considered terrorists.”
– Yasser Arafat, talumpati sa 1974 UN General Assembly

*    *    *

Noong nakaraang buwan, sumakay sa mga subway train sa New York City ang grupong Librarians and Archivists with Palestine. Nagpamigay sila ng mga bookmark at bumigkas ng mga tulang Palestino para ipanawagan ang agarang pagtigil pagsalakay sa Gaza Strip.

*    *    *

Sa mga panahong nagagawa nating tulaan ang mga bituin, ang mga bulaklak; maging ang mga kaldero at ang naunsiyami nating pag-ibig, sigurado kong may lugar sa puso natin para mag-alay ng tula sa mga biktima ng patuloy na pagbomba ng Israel sa Gaza; isang dasal ng pakikiramay at pakikiisa.