Isang paglalantad o pagsisiwalat. Iyan ang panukala kong pangunahing pagbasa sa viral, kontrobersyal, at probokatibong Facebook status ni Prop. Gerardo Lanuza na kumukwestyon sa ugnayan ng pagkakaroon ng maraming gradong 1.0 at ng pagiging matalino sa hanay ng mga estudyante ng Unibersidad ng Pilipinas o UP. Inilalantad o isinisiwalat niya ang isang reyalidad tungkol sa mga tinatawag na “iskolar ng bayan” na nakakakuha ng matataas na grado mula sa kanyang obserbasyon. Hindi maiaalis sa isang propesor, na nag-aral at nagtuturo ng Sosyolohiya at Edukasyon, lalo na’t aktibista rin, ang gumawa ng ganitong mga obserbasyon: matatandaan, kahit malayo, ang mga pagsisiwalat ng mga sosyologo sa mababang katayuan sa sistemang pang-unibersidad sa Pransya ng mga intelektwal na Pranses na bantog sa mga kampus sa Estados Unidos.

Matagal nang obserbasyon ng mga estudyante at guro ng UP at iba pang unibersidad ang mga sinabi ni Lanuza kung paano makakakuha ng mataas na grado. Siguro’y tumampok lang ang sinabi niya dahil ginawa niyang publiko ang naturang mga obserbasyon sa isang Facebook post, sa isang panahong umaani ng papuri si Bb. Tiffany Grace Uy, gradweyt ng UP na nakakuha ng pinakamataas na grado pagkatapos ng World War 2. Para sa sinumang pamilyar sa mga progresibong pagsusuri sa sistemang pang-edukasyon, madaling matukoy na ang tinatamaan ng tuligsa ni Lanuza ay ang mga istandard sa paggagrado, na dapat lang kwestyunin at pana-panahong kinukwestyon, kung talagang nagpapalabas at nakakasukat sa talino ng mga estudyante. Hindi mga estudyante, lalo na’t isang estudyante, o mga propesor ang tinutuligsa ni Lanuza.

Syempre, pinalabas agad ni Prop. Sylvia Estrada-Claudio, propesor ng Women and Development Studies sa UP, lider ng Akbayan at kontra-aktibista, sa kanyang Facebook status na pinapatungkulan ni Lanuza si Bb. Uy. Ang gusto niya, kabigin ang mga tagahanga ni Bb. Uy sa kanyang panig at laban kay Lanuza. Pinalabas din niya na ang tinutuligsa ni Lanuza ay ang paggagrado ng mga kapwa-propesor sa UP. Ang gusto niya, kabigin ang naturang mga propesor sa kanyang panig at laban kay Lanuza. Malinaw na talagang kinalimutan na, at ayaw man lang ipaalala, ni Claudio ang anumang gunita sa mga progresibo, at may feminista rin, na kritika sa sistemang pang-edukasyon, partikular sa mga istandard sa paggagrado. Na para bang 100 porsyentong kumbinsido ang mga propesor sa mga istandard na ito  palagay na malamang ay tatanggihan nila.

Anu’t anuman, interesante ang maraming negatibong reaksyong natanggap ni Lanuza sa kanyang Facebook post. Isang dahilan, tiyak, ang kanyang mapangutyang porma. Madalas kalakasan at minsa’y kahinaan iyan sa mga Facebook status ni Lanuza: laging kongkreto sa tao, lalo na’t sa mga indibidwal, ang pagtuligsa sa mga istrukturang pang-edukasyon, pang-ekonomiya o panlipunan. Isa pa ang pagtatawid niya ng kritika sa sistema ng paggagrado patungo sa usapin, na madalas ihapag ng mga aktibista, ng uring panlipunan na pinaglilingkuran ng mga estudyanteng may mataas na grado. Pero marami nang nagsabi niyan at hindi umani ng katulad na reaksyon. Kaya maituturo rin ang katayuang panlipunan — at masasabi kayang pam-Facebook? — ni Lanuza, na isang propesor at tinitingnan ng marami na kumakatawan sa progresibong pagsusuri.

Pero malinaw na ang humatak ng matinding negatibong reaksyon ay ang malakas na upak ni Lanuza sa isang ilusyong mahalaga sa sistemang pang-edukasyon sa bansa  ang ilusyong katumbas ng mataas na grado ang pagiging matalino. Mahalagang masuri ang mga kaugnay ng naturang ilusyon  ang kulturang nagbibigay-halaga sa talino sa sistemang pang-edukasyon at sa mga nakapagtapos ng pag-aaral at, mas mahalaga, sa sistemang pang-ekonomiya na mahigpit na nag-uugnay ng taas ng grado at napag-aralan sa taas ng posibleng ranggo sa trabaho at kita. Dahil itinuturing na Numero Uno sa bansa at “world-class” ang UP at pandaigdig ang mga pangarap at pamumuhunan ng maraming estudyante ng UP pagdating sa trabaho, mas malaki ang halagang nakataya, kumbaga, sa pagtatanggol sa isang sentral na ilusyon maging ng edukasyong UP.

Maaaring dalhin ang kritika ni Lanuza sa sistema ng paggagrado sa “pagpapahusay” sa sistemang pang-edukasyon ngayon. Pero bahagi rin ito ng pagkwestyon sa labis-labis na pagpapahalagang ibinibigay sa “katalinuhan” sa edukasyon sa naturang sistema. Bahagi ang pagpapahalagang ito ng isang sistemang pang-ekonomiya na nakikinabang sa ilusyong para umangat sa buhay ay kailangan ng mataas na sweldo at magandang trabahong pampropesyunal. Hindi naibibigay ng sistemang ito ang batayang pangangailangan ng lahat para mapaunlad ang iba’t ibang talino ng tao  mula pagsulat ng tula at pagkanta hanggang isports at pagkakarpintero, at marami pang iba. Hindi ito sistema kung saan “ang malayang pag-unlad ng isa ay batayan ng malayang pag-unlad ng lahat,” kasama ang malayang pag-unlad ng lahat ng kakayahan ng bawat isa.

27 Hunyo 2015