Bagamat binawi ng administrasyong Aquino ang deklarasyong “pasasabugin” nito ang mga komunidad ng mga maralita sa lungsod (dahil sanhi raw sila ng baha), batid ng mga maralita: Seryoso rito ang gobyerno. Katunayan, matagal na silang pinasasabugan. Matagal na silang dinadahas.

Kasabay ng paniningil ng mga mamamayan sa mga kaso ng sapilitang pagdukot sa ilalim ng administrasyong Aquino sa Pandaigdigang Araw ng mga Desaparecidos, tumulak noong nakaraang linggo, Agosto 30, sa paanan ng Mendiola ang mga maralitang tagalungsod sa pangunguna ng Kalipunan ng Damayang Mahihirap (Kadamay) upang labanan ang inaasahang pag-inti ng demolisyon sa susunod na mga linggo at buwan.

Aabot sa isang buwan na ang dumaan matapos ang paghagupit ng ulang habagat na nagpabaha sa Kamaynilaan at karatig na mga probinsiya, pero di pa rin humuhupa ang galit ng mga mga maralita. Para sa kanila, pinabayaan na nga sila ng administrasyon, isinisisi pa sila. At ginagawang dahilan nito ang bulnerabilidad nila sa baha at kalamidad para itaboy sila sa kanilang mga tahanan.

“Natanong na ba natin sa gobyerno kung bakit nagbunga ang pagdami ng maralitang lungsod dito sa mga estero at iba pang daanan o waterways na sinasabi ng gobyerno? Natanong na ba natin ang gobyernong Aquino kung bakit nagpapatuloy ang pagmimina, ang pagkawasak sa natural resources natin, sa mga kabundukan natin?” ani Joy Lumawod ng Kadamay-National Capital Region.

Ayon sa mga maralitang nagprotesta, kung may dapat sisihin ang gobyerno sa baha, hindi ito ang mga maralita. Tingnan ng gobyerno ang sarili nito.

Hudyat ng demolisyon

Samantala, sa pahayag ng gobyerno na “pasabugin” kung kinakailangan ang mga tahanan sa mga estero at ilog, nagkaroon ng pagkakataon ang administrasyong Aquino upang bigyang “katwiran” ang pagdedemolis sa mga maralita upang bigyang daan ang mga proyekto sa ilalim ng Public-Private-Partnership (PPP) ni Aquino, ayon sa Kadamay.

“Padalus-dalos ang kanilang pagpapahayag o walang malinaw na pagsusuri at karakaraka kami ang sinisisi. Hindi namin kasalanan manirahan sa mga delikadong lugar gaya ng estero subalit ito ay itinatakda ng gobyerno sa kawalan ng mahusay na trabaho at makabuluhang sahod. Napipilitan kaming manirahan sa delikadong mga lugar gaya ng estero,” ayon kay Carlito Badion ng Kadamay.

Ayon kay Renato Reyes Jr., pangkalahatang kalihim ng Bagong Alyansang Makabayan (Bayan), aabot sa 790,000 na indibidwal ang kanilang (ng gobyerno) papalayasin at nasa 20,000 bahay lamang ang kaya ipatayo sa loob ng isang taon ng Department of Public Works ang Highways base sa kanilang badyet.

“Wala pang katiyakan ang 20,000 na ’yan. Walang kasiguraduhan kung matitirhan nga ’yan, tulad nung nilipat sa Kasiglahan Village na hanggang ngayon nasa mapanganib na lugar. Pinipilit na pabalikin, ayaw ng mga tao pinipilit pa rin wala naman silang paglalagyanang bagong paninirahan,” ayon kay Reyes.

Dagdag ni Badion, sa Quezon City lamang ay aabot na ng 222,000 pamilya ang idedemolis at sumunod sa Maynila na umaabot sa 100,000 pamilya.

“Walang nangarap na sila ay tumira sa estero. Wala sa kanila ang nangarap na tumira sa mapanganib na lugar. Kasalanan ng kapabayaan ng administrasyon na hindi nagbibigay ng kabuhayan, walang planong matino para sa programang pabahay at walang planong matino kung paano pauunlarin at iaahon mula sa kahirapan ang ating bansa,” ayon kay Reyes.

Paglala ng karapatang pantao

Ayon kay Badion, kasabay ng pag-igting ng demolisyon sa mga maralitang tagalungsod ang paglala ng paglabag sa karapatang pantao sa iba’t ibang paraan bunga ng pagtatanggol ng mga mamamayan sa karapatan sa paninirahan.

“Sa loob ng dalawang taong panunungkulan ni Aquino, nagkaroon na ng siyam na lider maralita ang napaslang sa pagtatanggol sa pagtitiyak sa karapatan sa paninirahan. Hindi pa namin nakukuha ang mga datos sa ibang rehiyon at hindi pa rin kasama dito ang ibang hindi kasapi sa progresibong grupo na biktima din ng pamamaslang,” ayon kay Badion.

Ayon kay George De Jesus Sr., ng grupong pangkarapatang pantao na Hustisya at asawa ng napaslang na lider-maralita na si Marilou Valle, ginagamit ngayon ang lahat ng pamamaraan ng pagpaslang o pagdukot kabilang ang mga sindikato at masasamang loob sa komunidad upang maghasik ng takot sa mga maralitang tagalungsod.

“Hindi nakakapagtaka kung bakit nila nagagawa ito. Hindi sila papayag na mawawala ang milyun-milyon nilang kikitain kaysa ipagpalit nila ang buhay ng mga maralitang nakatira dito. Hindi sila papayag na hadlangan ng isang lider kung ano man ang buktot nilang plano sa isang komunidad. Gagawa at gagawa ng paraan ang mga ito para maputol ang pagtatayugod ng isang lider sa komunidad hanggang ito ay kanilang mapaslang,” De Jesus.

Pag-ingting ng laban

Walang pagpipilian ang mga maralitang tagalungsod kundi ang paglaban, ayon sa Kadamay. Sa pagpapakita ng mga indikasyon ng administrasyon sa pagiging “kontra-maralita” nitong pahayag at programa malinaw ang pagdeklara ng “gera” ng administrasyon sa mga maralitang tagalungsod.

“Ang kailangan po naming mga maralitang tagalungsod ay ligtas, disente at tiyak na tirahan at kabuhayan. Hindi panglalait at pangbubusabos ang kailangan ng maralitang tagalungsod. Ang pagkalinga, pagkilala at pagpapahalaga sa buhay ng maralitang tagalungsod,” ayon kay Lumawod.

“Nakahanda ang mga maralita upang biguin sa bantang pagpapalayas at pagpapasabog ng administrasyong Aquino (sa aming mga tahanan),” ayon kay Badion.