FEATURED Kababaihan

Babaeng Manobo, babaeng makabayan


Ipinaglaban niya ang lupaing ninuno sa Talaingod. Kinakatawan ni Bai Bibiyaon ang kababaihang katutubo na lumalaban.

Sa panahon na palubog na ang araw para sa iilan, siya’y tila tanghaling tapat na ang sinag ay tirik sa lupa. Guhit sa mukha at kulubot na mga balat ang tanda ng hindi mabilang na karanasan. Magaspang ang mga palad pero patuloy na lumalaban. Malamlam ang mga mata na nagsisilbing salamin sa mapapait na istorya ng bawat isa.

Katangi-tanging lider ng Talaingod Manobo si Bai Bibyaon Ligkayan Bigkay. Giting, tapang at iba’t ibang mapapait na karanasan sa kanyang buhay at pamayanan ang sandata ni Bai Bibyaon upang makibaka para sa karapatan nila bilang isang katutubo at mamamayang Pilipino.

Kaisa ng kanyang mga katribo at sa pamumuno ni Bai Bibiyaon, sama-sama nilang ipi-nagtanggol ang kanilang lupaing ninuno. Mula sa pag-agaw sa lupang kanilang p a g m a m a y – ari hanggang sa sunud-sunod na kaso ng pagpatay sa kanilang katribong Lumad.

Mandirigma

Noong Abril 1994, humigit-kumulang 1,535 Talaingod Manobo ang sapilitang pinaalis sa Talaingod, Davao del Norte nang pasukin ng Philippine Army ang kanilang mga lupain. Alinsunod ito sa programang kontra-insurhensiya na Oplan Bayanihan na tumatarget sa mga sibilyang “sumisimpatya” sa New People’s Army (NPA).

Maging ang pag-aaral ng kabataa’y naapektuhan sa militarisasyon. Hindi naka-kapasok sa paaralan ang kaba-taan sapagkat inokupa ng mga sundalo ang kanilang silid aralan.

Naging biktima si Bai Bibyaon ng karahasan dahil sa kanyang pagtutol sa presensiya ng militar. Inakusahan ng mga sundalo si Bai Bibyaon na kumakanlong sa NPA.

Hindi siya nagkulang sa pagbibigay at pagpapalawak ng kaalaman upang mas maintindihan pa ang mga taga-Talaingod ang mga isyu na kanilang hinaharap at kakaharapin pa.

Bai Bibiyaon at Tandang Sora. <b>Abie Alino</b>
Bai Bibiyaon at Tandang Sora. Abie Alino

Gabriela Silang ng Mindanao

Noong 1994, pina-ngunahan ni Bai Bibyaon ang pagprotesta sa kompanyang nanghimasok sa kabundukan ng Pantaron — lupaing ninuno ng mga Manobo — upang magsagawa ng ilegal na pagputol sa mga punongkahoy. Nang magsimulang magputol ng mga puno ang kompanyang Alcantara & Sons (Alsons), nagbabala sina Bai Bibyaon. Ngunit ipinagsawalang-baha-la ito ng kompanya. Kaya’t naglunsad sila ng pag-aklas laban sa Alsons.

Panandaliang inihinto ng Alsons ang operasyon nito ngunit nagbalik sila sa tulong ng mga sundalo. Sa kabila ng kanilang pagbabalik, patuloy na lumaban ang mga Manobo para sa kanilang lupaing ninuno.

Dahil sa sunud-sunod na di-makataong pagsupil sa buhay ng ilan sa mga Lumad nitong nakaraang dalawang taon, nagtungo ang ilan nilang katribo sa Kamaynilaan.

Nagsilbing mukha at boses si Bai Bibyaon ng mga Lumad upang iparating sa mga nakakataas ang kanilang lumalalang sitwasyon.

Kamakailan lamang, nakatanggap ng parangal si Bai Bibyaon sa nakaraang Gawad Tandang Sora na ginanap sa College of Social Work and Community Development ng Unibersidad ng Pilipinas-Diliman.

Ayon sa pagkilala, buhay na patotoo si Bai Bibyaon na buhay pa rin ang pamana ni Melchora “Tandang Sora” Aquino sa puso at diwa ng kababaihang Pilipino. Tinagurian siyang lider ng mga Manobo na Makabagong Tandang Sora.