Huli sa mismo nilang mga pahayag sa publiko: Nagkukustabahan ang Manila Electric Co. (Meralco) at mga ahensiya at korporasyon ng gobyerno na may kinalaman sa serbisyo ng kuryente para ipataw sa mga k0nsiyumer ang P4.15 na taas-singil sa kuryente–ang pinakamataas na taas-singil sa kuryente sa kasaysayan.

Ito ang sabi ni Bayan Muna Rep. Neri Colmenares, matapos ang mga pagdinig sa Kamara at Senado hinggil sa kuwestiy0nableng taas-singil sa kuryente ng Meralco.

“Lumalabas ngayon na nag-ambag ang DOE (Department of Energy), Psalm (Power Sector Assets and Liabilities Management Corp.), NGCP (National Grid Corp. of the Philippines), Meralco at ERC (Energy Regulatory Commission) para sa pinakamataas na P4.15 taas-singil sa kuryente na ipapasa sa mga konsiyumer at magbibigay ng super-kita sa ilang (power) generation companies o Gencos,” sabi ni Colmenares. “May malakas na mga indikasyon na nagkutsabahan ang mga institusyon at korporasyong ito para pagkakitaan ang industriya ng kuryente.”

Kutsabahan, buking sa hearings

Sinabi ni Colmenares na patunay ng kutsabahan ang sagutan nina Emmanuel Ledesma Jr., presidente ng Pslam, at Rey Espinosa, general counsel ng Meralco, sa Senado kamakailan.

Sa naturang pagdinig sa Senado, tinanong ni Ledesma si Espinosa kung bakit sinabihan ng Meralco ang power producer na Thermal Mobile Inc. na mag-bid sa Wholesale Electricity Spot Market (WESM) sa napakataas na halagang P62/kWh noong nangailangan ng kuryente ang Meralco matapos magsagawa ng shutdown ang Malampaya Natural Gas Plant dahil sa maintenance noong Nobyembre at Disyembre 2013.

Sinabi ni Espinosa na hiniling nila sa Thermal Mobile Inc. na mag-bid nang ganun kamahal sa WESM para walang ibang bumili ng kuryenteng ito at sila lang ang makakakuha ng naturang suplay ng kuryente. Pero ang presyong ito na P62/kWh ang nanatiling presyo sa WESM kaya sa ganitong presyo binili ng Meralco ang kuryente.

Isinisisi rin ni Espinosa sa Psalm ang pag-bid ng Malaya thermal plant sa ilalim nito na P45/kWh. “Kaya lang hindi kayo nag-dispatch. So dahil hindi kayo nag-dispatch, tinamaan yong P62,” sabi ni Espinosa. Ang ibig sabihin nito, nag-bid ang Malaya sa WESM pero wala ito sa grid ng NGCP, kung kaya wala namang kakayahan talagang magsuplay ng kuryente.

Inamin ni Ledesma na dalawang taon nang wala sa grid ang Malaya. Inutusan umano sila ng Department of Finance na ayusin ang pinansiya ng naturang planta ng kuryente para maibenta ito sa pribadong mga kompanya. Kung magpoprodyus pa umano sila ng kuryente, baka mabaon lang sa utang ang naturang planta at mahihirapan nang maibenta ito sa pribadong sektor.

Ang sabi naman ng Meralco, “nagkamali” lang umano sila sa paghimok sa Thermal Mobile na mag-bid nang mataas.

Paliwanag ni Colmenares, patunay ang mga pahayag ng mga opisyal ng nabanggit na pribado at pampublikong mga kompanya ng kuryente na nagkukutasabahan sila para manipulahin ang presyo ng kuryente sa mga panahong gusto nila.

Epira, pahirap sa konsiyumer

Ang WESM ay mekanismo sa Republic Act 9136 o Electric Power Industry Reform Act of 2001 (Epira) para raw masiguro ang pinakamababang presyo ng kuryente–bagamat kabaliktaran ang nangyayari ngayon.

Sa Epira, sa mga panahong kulang ang suplay ng kuryente na pangangailangan ng mga konsiyumer (tulad ng pag-shutdown ng Malampaya noong Nobyembre at Disyembre 2013), kailangang mag-bid at magbenta ang lahat ng power producers sa WESM sa mga power distributor tulad ng Meralco. Ito ang tinatawag na “must-offer rule” sa Epira.

Tinutukoy ng Philippine Electricity Market Corp. (PEMC) ang pinakamababang mga bid ng power producers hanggang makumpleto na ang kailangang suplay. Ang pinakamataas na bid sa nakumpletong suplay na ito ang magtatakda ng presyo na babayaran ng power distributors tulad ng Meralco.

Ayon kay Colmenares, may average na P6 hanggang P8/kWh ang normal na presyo sa WESM. Halos 10 beses na mas mataas ang bid ng Thermal Mobile na P62/kWh na naging presyo ng suplay ng kuryente noon. Nais ngayong ipasa ng Meralco sa mga konsiyumer ang labis na mahal na suplay na ito ng kuryente sa pamamagitan ng P4.15/kWh.

“Lahat sila (mga kompanya at ahensiya ng kuryente), may papel sa pag-set-up ng merkado na nagresulta sa pinakamataas na taas-singil sa kuryente. Ang pagtuturuan nila sa Senado ang pinakamalakas na ebidensiya ngayon, lalo na ang sagutan at sisihan sa pagitan ng Psalm at Meralco. Habang mas marami ang ebidensiya na pumapasok, dapat na mas marami ang mananagot sa iskemang ito para itaas ang singil sa kuryente,” paliwanag ni Colmenares.

Patuloy na protesta

Nagprotesta ang iba’t ibang militanteng grupo sa pangunguna ng Bagong Alyansang Makabayan (Bayan) sa harap ng Korte Suprema noong Enero 21, kasabay ng pagdinig ng korte hinggil sa legal na pagkuwestiyon sa P4.15 na taas-singil sa kuryente.

Hinimok ng Bayan ang Korte Suprema na pinal na desisyunang huwag nang ipataw sa mga konsiyumer ang naturang taas-singil.

“Hanggang ngayon, walang cap (o limitasyon) sa awtomatikong pagpasa ng singil ng generation companies. Dumating tayo sa punto na kayang diktahan ng maliit na bilang ng generators ang presyo ng elektrisidad,” paliwanag ni Renato Reyes Jr., pangkalahatang kalihim ng Bayan.

Sinabi pa ni Reyes na humigit-kumulang 70 porsiyento ng 3.4/kWh na increase ay dahil sa aksiyon ng iilang tagasuplay ng kuryente sa spot market na nagsusuplay lang ng 11.5 porsiyento ng kuryenteng kailangan ng Meralco.

“Dapat ibasura na ang polisiyang awtomatikong pagpasa (ng singil sa konsiyumer). Hindi dapat hayaan ang power generators at distributors na makalusot sa abuso sa merkado at pagkamal ng malaking kita. Dapat ring ibasura ang Epira,” ani Reyes.